जीवन, एक मृत्यु स्खलन

रमेश सायन

कहिले काँही संयोगहरुले काम गर्छन् । तर,आज गरेन । यो सडक किनाराको घरमा कसैले बास दिएको भए संयोग हुने थियो  । तर भएन । आजको रात बिना संयोग बाँच्ने  छु ।
 काठमाडौँ जाने बसमा छु । मध्ये रातको बाह्र बजेको छ । भोलि, नेपाल बन्दको सूचना बोकेर बतास,घरि यो कान घरि ऊ कन गरिरहेको छ । सरासर काठमाडौँ जाउँ । भोलि फर्कन सक्दिन । काम छ, गल्छि त्रिसुलीमा । जे परोस, रोकें गाडि । उत्रें  अध्यारो सडकमा ।
म किन अचानक सडकमा उत्रें । अव, सम्झनु छैन ।
लागें नुवाकोट जाने बाटो तिर । एकलै छु । डर छैन र सम्झनु छैन त्रासका बल्यकहोलहरुलाई ।
अलि पर सडक ल्यामपोष्ट मुनी उभिएँ । किराहरु घुमिरहेछन् ल्यामपोष्ट ओरीपरी । हेरेँ आफूलाई । ठ्यक्कै लाग्यो किरा जस्तो । अलि ठूलो किरा । हातमा बोकिराखेको पानी पिँए । उत्तिनै खेर मोबाइलमा घन्टि बज्यो । ए मत मान्छे पो त । सम्झेँ । म मान्छे किरा ।
नुवाकोट जाने बाटो, अलि परै पुगेँ । गाए,ँ ग्यङनम स्टायल......... । कसैले सुन्यो सुनेन । त्रिसुलीले चाँहि सुसेली हाल्यो । बग्यो मेरो ग्यङनम स्टायल.........ओरालै ओरालो । नाचेहोलान ढुङगाहरु । उफ्रेहोलान माछा ।
 आज रातभर त्रिसुलीसँग जिस्कनु छ । र, पर्खनु छ, बिहानको उज्यालो । हेर्नु छ भोलि बिहान सवारी नगुडेको रित्तो राजमार्ग ।
डिलमा उभिएँ । हातमा उठाएँ ढुंगोे र हाने पानीमा । अफ्नो गति बिथोलिएको भाबमा हल्लियो नदी । सम्झें, जिन्दगीको गति पनि यसै गरि बिथोलिन्छ । कहाँ, कसले कुन बेला, हान्छ ढुंगो । र बिथोल्छ जिन्दगीको गति । भोक, अभाब, दुःख, खुसी, प्रेम, सुख केकेले बिथोल्छ जिन्दगीको तलाऊ र पाहाड झै श्रींखलाहरुमा उभिन्छ, जिन्दगी  ।
सडकै सडक अलि परै पुगे पछि फेरि फर्कि आँए । रातको एक बजेको छ । किनाराका घरहरु, थामेर उभिएकोछ, नदीको बेग । जसरी उभिन्छ, समयको बेग थामेर जीन्दगी ।
गल्छि चोकैमा छ, एउटा होटल । जहाँ अझै बाँकी छ, चहलपहल । छिरें । बिसाएँ झोल र सोधें ‘दाई यहाँ सुत्न पाइन्छ ?’
‘पाइदैन । सबै प्याक छ । ’
यतायत मज्दुरहरुको भिड छ । साहू मध्यरातीसम्म रक्सी बेचिरहेछ । म जस्ता कति आउँछन जान्छन् सबैलाई राखेर कहाँ साध्य ।
मान्छेहरु हल्ला बीच आ–आफ्नै जीवन बाँचिरहेकाछन् । बिर्सदै छन्, दिनभरको थकान । मान्छेलाइ कसरी दौडाउँछ सपनाले फेदिदेखि टाकुरासम्म । कसरी पुर्याउँछ जन्मदेखि मृत्युसम्म । हरेकको अनुहारमा जीवनको दौड कुदिरहेको छ । जीवन एउटा सपनाहरुको दौड हो । यी मज्दुरहरु, मालिकहरु सबै आ–आफ्नै दौड्मा कुदिरहेकाछन् ।
आज यतै सडक तिर बिताउँनु पर्ला । खाना मलेखुमा खाँए । धेरै पछि एक्लै यसरी रात रात भर हिंड्दै छु । अलिक पहिले काठमाडौँमा एक कवि र म रातभर हिंडेका छौ । आज आँखाको एक कुनामा उनको सम्झना आई उभियो ।
तर,लगतै उनलाई बिर्सेँ ।
दाईको घर कता । एक किसोर भाइले सोध्यो ।
‘बिराटनगर ।’
‘यता कता ?’
‘यसै डुल्न ।’ पत्याएन ।
‘भाइ तिम्रो घर कता नि ?’
‘मलेखु । ’
‘के गर्छौ ?’
‘ट्रकको कलासी ।’ गर्वले भन्यो ।
 म पनि खलासी हूँ । जिन्दगीको । सधै बिहान बेलुका ढ्याढ्याप पार्दै चलाउनु पर्छ ।
के बुज्यो ! हास्यो । उसले खाना खाई सकेको रहेछ । उठेर हिंड्न खोज्दै थियो । मसँग बिदा माग्यो ।
अब होटल साहू उज्यालो निबाएर सटर तान्दै छ । एकाद पनि उठेर हिंडिसकेकाछन् । सडकका म छु र मसँग हिँडिरहेने मेरो छायँ छ । बिजुलीको उज्यालोमा मेरो लामो नाक अज्जै तन्कियो ।
मलाई त मेरी आमाले जन्माएकी हुन तर यो छायालाई कसले जन्मायो ? रात बिरात मैसँग हिँडिरहन्छ । म रुँदा हाँस्दा मैसँग हुन्छ । दुनियाँमा कोहि नभए, मसँग छाया हुन्छ । यहि छायाले मेरो गीत सुन्छ । मेरा कविताहरु टिपी हिँड्छ । मलाई एक्लो हुनबाट बचाउँछ र खुसिहरु कुदी हिँड्ने बाटो तिर लैजान्छ । यहिँ छाया हो, मेरो चित्र भित्ता भित्तामा टाँगी हिँड्छ र मलाई ‘रमेश सायन’ चिनाउँछ । कहिलेकाँही म आफ्नै हुलिया बिर्सन्छु र छाया हेरेर आफुलाई भेट्छ,ु एक नक्सामा ।
अग्ला डाँडाहरुबाट खसेको छाया त्रिसुलीमा तैरी रहेको छ । यत्रो बेग बोकि हिँड्ने नदीले छाया बागाइलान सकेन । छायासँग नदी हारेको युद्ध बगिरहेको छ ।
छाया, मान्छेलाई अनुहारको चित्र सिकाउँने पाठशाला हो । हरेक उज्यालोमा चित्र बोकेर उभिन्छ ।
मेरो छायासँगको यात्रा कसैले बिथोलिदियो र ट्ररकको क्यविनबाट बोलायो दाइ आउनुहोस् ट्रकमै सुतौँ । एसो टाउको उठाएर हेरें । अघिको खलासी भाई रहेछ ।
मसँगै छाया पनि ट्रकमै चढ्यो ।
मोबाइलमा फेसबुक खोलें । अझै केहि साथीहरु अनलाईन छन् । फेसबुकको कमाल बुजिनसक्नु छ ।
‘दाई मोबाइलमा फिल्म छैन । ’
‘छ । हेर्छौ ?’
‘हेर्छु । ’
खोलँे ल्यापटप र क्यराभ्यन प्ले गरें । खलासी भाई फिल्म हेर्न थाल्यो । नेपाली सब टाइटल बिस्तारै पढिरहेको छ । लामो लामो संबादको आदा वाक्य मात्र पढ्न भ्याउँछ । यो फुच्चे पनि जिन्दगीको क्याराभानमा थिन्ले हो । यसले पनि छिचोल्नु छ, जिन्दगीको क्याराभान । हिड्नुछ, पुर्खाहरु हिँडिगएको बाटो । उसै गरि बिलाउनु छ हिँड्दा हिँड्दै बाटाबाटै हराएको पुर्खाहरुको आदिम पैतला झै ।
दिक्क मानेछ क्याराभान । भन्यो, बुजिन । र, सोध्यो, ‘दाई सन्निलिओनको छैन ?’
 ‘के जिस्म टु ?’
‘हैन अरु ।’ 
‘छैन । भाई । यहाँ नेट राम्रो चलेको छैन । नत्र देखाई दिन्थें ।’
‘मैले जिस्म टु हेरेको थिएँ । सन्नि निक्कै सेक्सी लागेकी थिई । त्यसैको ब्लु पनि छ रे हेर्न मन थियो’  । उसले भन्यो ।
यो फुच्चे पनि पुर्खाहरु हिँडेकै बाटो हिँडि आयो र यो त्रिसुली किनारामा उभियो । तर पुर्खाहरु भन्दा जिन्दगीको स्वद फरक फेरिरहेछ —ऊ । छामिरहेछ, दुर दराजका अंकहरु । र, आफनै मनसँग कमुक बनिरहेछ । अचेल, कयौँ पल्ट सपनामा सन्नि लिओन आएर, उसलाई बिथोलेर जाँदि हो । 
जिवनका अनेक स्वदहरुछन् । कुनै तिता । कुनै मिठा । जिन्दगी जन्म र मृत्युको कक्टेल पाटि जास्तो लाग्छ ।
खलासी भाई स्टेरिगं छेउमा निदायो । म ओल्लो सिटमा बसेर फेसबुक चलाई रहेको छु । यो राती एक मित्रलाई रुगा लागेछ । राख्यो स्टाटस ‘रुगालाग्न थाल्यो ज्वरो आउला जस्तो छ ।’ कमेन्टमा लसऐन्जल बस्ने एक भुटनिज साथीले सु—स्वस्थेको कामना गर्यो । सायद त्यो स्टाटसवला खुसीको स्खलनमा हरायो होला ।
अचेल मान्छे बाँच्ने कला फेरिएको छ । सहरको मध्य विन्दुमा होडिङबोड भएर  उभिन चाहान्छ, मान्छे  । आफ्नो स—साना दुःखहरु बाँड्छ र अरुबाट सम्बेदना लुट्छ ।
अचेल हरेक दिन मान्छेहरु सम्बेदना लुटिहिँड्छन् । सायद कतैबाट प्रेम नपाए पछि मान्छेले सम्बेदानाबाट पनि प्र्रेम महसुस गर्दो हो । र, अलिकति खुसि समेटेर उभिदो हो ।
खलासीको टाउको अहिले स्टेरिङमा अडिएको छ । भोलि उसलाई यो स्टेरिङको टाउकोले कहाँ पुर्याउँने हो । जिन्दगीको स्टेरिङ कुन मोडमा पुगेर मृत्युबाट स्खलित हुनेहो, कसले भन्न सक्छ ?
अखिर जीवन मृत्युको स्खलन त हो । एक दिन जीवन मृत्युबाट स्खलित हुन्छ र सकिन्छ ।

फकिर हिँडेको बाटो

रमेश सायन

‘जिन्दगीसँग कुनै गुनासो छैन । यतिका वर्षसम्म जिन्दगीले मेरो बिरुद्ध कुनै उजुर गरेन ।
‘सलाम जिन्दगी !’ बिना उजुर, मसँग मिलेर, मैले जे गरे पनि सहेर, बाँचेकोमा ।’
सधैको साँझ रक्सी पिउनु अघि मुसाखानले जिन्दगी प्रति बिषेश आभार ब्यक्त गर्छ । रक्सी पिउँदा पिउँदै उसको साससँग ठोकिएको बतास पनि बेसमारी मात्छ । र, लरखराउँदै अगाडि बढ्छ  
हरेक साँझ बेसुर भाकामा रक्सी पिउँछ । — मुसाखान ।
‘सायन मेरो जीन्दगी ठिक बालुवाको घर जस्तो छ । हैन, हैन ठेगाना विहीन बतासमा उडिरहेकोे काँस फूल जस्तो ।’
ऊ एकोहोरो मेरो सामु जिन्दगी परिभाषित गर्न खोज्छ । कतै अटाउँदै परिभाषामा जिन्दगी ।
एक ‘लार्ज पेग’ लोकल पिए पछि भन्छ ‘मिल्ने भए मेरो गिदी मोजामा हालेर भकुन्डो खेल्ने थिए ।’
आफ्नै गिदीको भकुन्डो खेल्ने π बेबकुफ मुसाखान ।
यो मुसा जिन्दगीको फकिर हो । यसको जात, थर, धर्म कसैलाई भन्दैन । झोलामा बेद, कुरान लगायत अरु धेरै किताब छन् । प्रस्ट नेपाली बोल्छ । बिहान मन्दिर जान्छ र मध्यान्न मस्जिद पुग्छ ।
हिजो, ऊ र मसँगै लुम्बिनी घुमेका थियौँ । विश्वशान्ति स्तुपाको अगाडि तीन घण्टा ध्यान ग¥यो । फर्कदा भैरहवामा बेस्मारी रक्सी पियो ।
अस्ति काठमाडौंमै हुँदा जामे मस्जिद छेउबाट हिन्दीमा उल्था गरिएको कुरान किन्यो । किन्दा किन्दै कुरान माथि अर्काे किताब राख्यो ।
पसलेले गालि ग्यो । कुरान पढ्ने तरिका बतायो ‘यो किताब माथी अरु किताब नराख्नु । बिहान उठेर नुहाए पछि मात्र पढ्नु । भूँइमा राखेर नपढ्नु ।’
हिड्ने बेला पसलले सोध्यो ‘के तिमी स्लाम हैनौँ ?’
‘हैन ।’ ठाडो उत्तर दियो ।
पसलेले मुसाको अनुहारमा पुलुक्क हे¥यो ।
मुसाले पनि पसलेको आँखासँग सिधा आँखा जुधाएर उर्दूमै कुरानको एक सुर “अल्–फातिहा” फट्फटायो ।
“अल्हमदुलिल्लाहि रब्बिल आलमीन ,अर्रहमानिर्रहीम
मालिकि यौमिद्यिन,इप्याकनअ्बुदु व इप्याकनस्तईन
इह्दिनस्सिरातलमुस्तकीम”
 लगतै  सामवेदकोे एक ऋचा पनि
“इच्छन्दि देवःसुन्वन्तं न स्वप्नाय स्पृहयन्ति । यन्ति प्रमादमतन्द्राः ।”
 र, त्याहाँबाट टाप कस्यो ।
धेरै वर्ष पहिले मुसाखान एक दिन ज्योतिषीकहाँ गएको रहेछ   ।
ज्योतिषीले तेरो राज योग परेको छ । देशको ठूलो मन्छे हुन्छस् भनेछ ।
मुसाले एक सय दान ग¥यो र धेरै दिनसम्म आफू ठूलो मान्छे भएको सपना देख्यो । उसको आङमा फुर्ति, उसबेला बतासको बेगमा पसेको थियो ।
अहिले मुसाले त्यो ज्योतिषलाई भेटे दुइ लात्ति हानेर एक सयको बदला पाँच सय मागौँला झै गरेको छ ।
ऊ सानसँग भन्छ ‘म भूगोल बिहिन फकिर हूँ ।’
बिसायो, उसले आफ्नो जात, धर्म, नाम, ठेगाना । बन्यो, मुसाखान फकिर । हिड्यो,जिन्दगीको पछाडि नफर्कि अगाडि अगाडि ।
ऊ भन्छ ‘जीन्दगीको पछाडि फर्केर के काम ? मृत्यु पछाडि हैन अगाडि हुन्छ । हामी सबै मृत्युको म्याराथुन धाबक हौँ । दौड जित्न पछाडि हैन अगाडि दौडनु पर्छ ।’
मुसाखान, हरेक दिन निदाउनु अघि जिन्दगीको डाटा डिलिट गरिदिन्छ ।
भोलि पल्ट, एउटा ताजा जिन्दगी बाँच्छ ।
आफु कसरी फकिर भयो ? स्वयम विर्सिन्छ —ऊ —आफ्नो जिन्दगीको रमकहानी ।
‘तिम्रा बाबु, आमा छैनन् ?’
‘होलान ।’
‘होलान ?’
‘म घर नगएको धेरै भयो । पहिले थिए । अहिले थाहा छैन ।’
‘कति भो घर नगएको ?’
‘छ वर्ष । हैन हैन सायद सात पनि भएको हुनु पर्छ । हिसाब छैन ।’
यो फकिरको अनुहारको भाव फेरबदल हुँदैन । चाहे त्यो अमिलो या पिरो  किन नखाहोस् ।
जीन्दगीमा कुनै कुराले प्रभाव नै पार्दैन । आमा–बाबुको कुरा या अन्जान व्यक्तिको । केहीले छुन सक्दैन ।
ऊ, आम जीवनको प्रक्रियामा असामान्य बाँचेको छ । यस्तो जिन्दगी कसैले बाँच्न सक्दैन । मुसा समाजको असामाजिक प्राणी हो ।
यो फकिर जंगल, ओडार या पुलमुनी, घर वा होटल जहाँ पनि बास बस्छ ।
खान कहिले मागेर कहिले काम गरेर खान्छ । कहिले हिमाल पुग्छ । कहिले तराइ आसपास घुम्छ ।
मैले भेट्नु अघि ऊ केरला भारत डुलेर आएको रहेछ ।
उसलाई बाच्नु छैन । मर्नु छ । तर, हतारमा हैन । सबै देखेर, भोगेर । आयु पु्¥याएर मर्नु छ ।
सोच्दै छु । आजको साँझ फकिरले के गर्ने हो ? रक्सी पिउँछ या लियो टोल्स्टोयकोे वार एण्ड पिस पढ्छ । देवकोटाको शाकुन्तला पढ्छ वा माधब घिमिरेको गौरी पढेर रुन्छ या हाँस्छ । माओको बायोग्राफि पढ्छ । कार्लमाक्र्सको पूँजी पढेर भोक्कै निदाउँछ । ऊ जे पनि गर्न सक्छ । उसको पछि लागेर हिंडनुको मज्जा यहि हो ।
ड्ड   
हामी यतिखेर भैरवाबाट हिंडदै बुटवल आइपुगेका छौ ।
घाम तिनाउ तरि सकेको छ ।
फकिर तिनाउ किनारमा बसेर मस्त गाँजा पिइरहेको छ ।
यो झिझो फकिरसँग दिन बिताउन मलाई रहर भन्दा लोभ हो । ऊ कसरी फिरन्ते भयो । कसरी मुसाखान बन्यो । थाहा पाउने रहर छ । ऊ बाँच्ने शैलीको प्रभाब मेरो मगजले उचालि रहेको छ । तर ऊ हत्तपत्त आफ्नो जिन्दगी वाचन गर्ला जस्तो छैन । 
आफुले तान्दै गरेको चुरोटको ठुटो लम्काउँदै भन्यो ‘सायन गाँजा तान्छौ ?’
‘तान्दिन । मेरो फेक्सोमा असर छ धुँवाको ।
ऊ बिना भाव हाँस्यो ।
हिउँदको तिनाउ बग्न मात्र बगेको छ ।
पारी मैना बगरमा अटो ग्यारेजको घाइघँुइ छ । रिक्सा, गाडि र पैदलयात्रीको भिडमा तिनाउ पूर्ववत परिचित छ । तर यो फिरन्ते मुसाखानको अनुहारसँग तिनाउ झस्कन्छ । र,मलाई कानमा खुसुक्क भन्छ ‘यो फकिरको पछि नलाग सायन तेरो जिन्दगी मैले बगाउने भेल जस्तो नबना । घर जा । यसको कथा मेरो किनारमा छाडि राख । सके म सुनौँला यसको कथा नसके मै बगाई लैजाउँला ।’
‘ए तिनाउ !  यो फकिरलाई बुझ्न सबैकाम छाडेर दौडिएको छु । मेरो आधा गिदी यसको टाउको देखेर हल्लि सकेको छ । यसको कथा सुनेर, की जीवन जिउँन सिक्छु कि कला सहितको मृत्यु मर्न ।’
मुसाले तिनाउ र मेरो बात सुने छ क्यार ! मतिर पुलुक्क हे¥यो । उसको आँखामा गाँजाको असर देखिन थालिसकेको छ । एउट लामो सर्काे धुँवा तिनाउ तरेर मैनाबगर तिर लाग्यो ।
‘सायन आज रातको कुनै बेश्यासँग बितउनु पर्छ ?’ म हाँसे मात्र । यो मान्छे कति बेप्रशंग छ ।
 ‘बिना मुड कस्तो योजना ?’ 
‘योजनाले जिन्दगी चल्दैन ब्यापार चल्छ । जिन्दगी ब्यापार हैन ?’
‘जाउँला तर तिम्रो बारे मलाइ भन ।’ शर्त राखें ।
मलाई थाहा छ ऊ मेरो शर्तसँग गल्दैन ।
‘म कथा बेगरको पात्र हूँ । रहरले यसै गरि घुम्छु । जसरी तिमीले आज भोलि देखि रहेकाछौ । तिमीले देखेको मान्छे भन्दा अर्काे मान्छे मसँग छैन । म तिनाउँको यीनै बालुवा हुँ । दुनियाले देख्ने गरि बिस्कुन भएको छु । म आँगन हूँ । म भित्र मजेरी छैन ।’–उ बोल्यो । स्पष्टिकरण दिएको शैलीमा ।
‘बालुवा भित्र पनि त केहि छ ।’
‘के हुन्छ बालुबा भित्र ? त्यो देखिने बालुबा मात्र हुँ । त्यो भित्र पनि यदि केहि छ भने त्यो हैन म ।’
‘तिमीले प्रेम गरेनौ ?’
‘प्रेम गरें स्कुल पढ्दा । कलेज पढ्दा । म घर छाडेर हिंड्नुु अघिसम्म प्रेम गर्थे ।’
‘तिमीले असफल प्रेम भोगेका छौ ?’
‘छैन एकदम सफल प्रेम । पे्रम असफल हुँदैन । प्रेम आफैमा सफल हो ।’
‘अहिले पनि प्रेम गर्छाै ?’
‘अहिले म इश्वरीय प्रेम गर्छु । अर्थात म आफूलाइ मात्र पे्रम गर्छु ।’
‘तिमी ईश्वार मान्छौ ?’
‘मान्छु । म भित्रको इश्वार मान्छु । मेरो इश्वर मै हूँ । मेरो अर्काे इश्वर छैन ।’
 ‘तिमी आस्तिक ?’
‘हैन म नास्तिक । म धर्म मान्दिन ईश्वर मान्छु । धर्मले  धेरै कुरा बर्जित गर्छ । इश्वरले धेरै कुरा फुक्का गर्छ । धर्म बन्दन हो  । इश्वर स्तन्त्रता हो । इश्वर बतासमा उड्छ । धर्म जमिनमा हिंड्छ । इश्वर नदिमा बग्छ, धर्म पोखरीमा जम्छ । इश्वार आफै भित्र हुन्छ, धर्म आस्थामा हुन्छ । इश्वर चेतना हो । इश्वर इन्द्रिय हो । धर्म खिया लागेको मगजको उपज हो ।’
यो फकिरले मेरो मगज डामि दियो । म टोलाउन थाले ।
‘धर्म र इश्वार’ ?– म यो फकिरको कुरा आधा बुज्छु आधा बुज्दिन । यो आम मान्छे भन्दा खुसी छ ।
‘ए ! मुसा इश्वर मान्ने मान्छे तिमी जस्तै सपना बेगरका हुने भए दुनिया उकालो हैन ओरालो बग्ने थियो । मान्छेको गति सधै उकालो बगिरहेको छ ।’
‘सायन तँ घरि घरि सत्य बोल्छस् ।’
‘सायन, धर्म बिभाजनको खण्डहर श्रृंखला हो । धर्मले समाजलाई खण्डहर बनाउँछ र आ–आफ्नो समूहमा बिभाजन गराउँछ ।’
ब्रमाण्डमा धेरै समूहहरु छन् जसले अनेक धर्मको नेतृत्व गर्छ । आफ्नो समाजको मात्र हित चाहन्छ । बिकास र आदिपत्य चाहन्छ । जव मान्छे धर्ममा आस्तिक हुन्छ तव द्धन्द्धको शुरुवात हुन्छ । द्धन्द्धले एक अर्कामा शक्ति ट्रान्सफरको काम गर्छ । भौतिक बिकासको श्रृंखला द्रुत गतिमा अगाडि बड्छ । हजोरौँ वर्ष अघि देखि धर्मले द्धन्द्धको सुरुवात ग¥यो र द्धन्द्धले शक्ति ट्रान्सफरको काम ग¥यो ।
आज समाज यो गतिमा दौडिरहेको छ । तर, इश्वर धर्म भन्दा माथि छ । आफ्नो इश्वर पत्ता लगाउने प्राणी ब्रमाण्डमा धेरै कम छन् । म जस्तै दुनियाले आपूm भित्र इश्वर महसुस गर्ने भए उहिल्यै यो पृथ्वीको गति उल्टो घुम्ने थियो ।
ऊ इश्वर मान्छ । धर्म मान्दैन तर द्धन्द्धबाट बिकसित शक्ति ट्रान्सफरको उपज भौतिक विकासलाई स्वीकार्छ  । उ आफैमा द्धन्द्ध जस्तो लाग्छ ।
इश्वरीय द्धन्द्ध ।
यो कस्तो मान्छे । यो फकिर आफैमा द्धन्द्ध हो कि इश्वरको बाघचाल π
म उसको कुरा सुन्न सक्छु तर बुज्न सक्दिन । उसले फेरि चुरोटमा गाँजा भ¥यो र पुलको आडैमा उभिएर लामो सर्काे तान्यो
यस पल्ट धुँव बतासको बाटो भएर मेरो मगज माथि माथि उडिरहेको छ । उसले फेरि पनि एक्कासी बेश्यासँग रात बिताउने प्रस्ताब सम्झायो ।
यस पल्ट मैले डाठै अस्वीकार गरें ।
‘तिमी जाउँ म जान्न ।’ रिसाएको भावमा भनें ।
मेरो अस्वीकृतीको असर उसको अनुहारमा कतै देखिएन । उ रिक्सा चड्यो र गयो ।
उसको कथा पनि उहीसँग पछि लाग्यो । अब बाँकी मसँग उसको कथा समात्न नसकेको तिनाउँ किनारा र उसैको असरले हल्लिरहेको मेरो मगज मात्र छ ।
ड्ड   

नारायणी जीवनको गतिमा बग्छ

रमेश सायन

नारायणीमा डुब्दै गरेको घाम  ( फोटो  R.K. GIRI )

 
 नारायणी आसपासमा छु । साँझको एउटा रातो घाम धनीराम थारुको माछा मार्ने  जालको अगाडिपछाडि पौडिरहेको छ । लाग्छ, यो साँझे घाम धनीराम थारुसँग बिदा माग्न उसको निधार भएर पानीमा पौडिरहेको छ । वारीपारि डुंगा तैरिहेका छन् । माछा मार्ने केही ठिटौलेहरु स्कुल पोसाकमै अइपुगेका छन् । केही थारु सुन्दरीहरु नदी किनारमा तैरिहेका छन् । पानीमा पौडिरहेको घाम कुनै शब्दसँग नसमेटिनेगरि कामुक उत्तेजनामा छ । सिंगो नारायणी रातो रगंमा पोतिएको छ । केहि पानी हाँस र बकुल्लाहरु घामको रंग चोर्न आइपुगेका छन् । पारी चितवनको जंगलमा चराहरुले लुकाइरहेको एउटा कुमारी संगीत नारायणीमा पौडिदैछ । म डुंगामा उभिएर कविहरु सम्झिरहेको छु । यो दृष्यसँग उनिहरुको काल्पानिक अनुहारको उत्तेजना सम्झिरहेको छु । उनीहरुको रहर र आँखाको लय सम्झिरहेको छुु । भावभंगी सम्झिहेको छु । केही कविलाइलाई त फोनैबाट सुनाइदिएँ घामको रंग र चराहरुको संंगीत, माझिको जाल र सुन्दरीको कपालबाट खसेको अन्तिम थोपा पानीको तप्केनी ।
मंसिरे हतार भर्खरै सकिएको छ । नारायणी आसपासका थारु भिलेजहरु फुर्सदमा छन् । अबेरसम्म तराईमा घाम खस्दैन । कारणमा बाग्लो हुस्सु छ । तथापि धर्म नछाडि नारायणीमा रंग थप्न आइपुग्छ साँझको रातो घाम । हात्ती सवार टुरिस्ट निकैबेर टोलाइरहन्छ किनारमा उभिएर । हातले पानी छुन्छ र घाम समात्न खोज्छ । पारी चितवनमा जंगल सफारी गरेर फर्कनेहरु घामलाई पछाडि पारेर थारु भिलेजमा बासबस्न आउँदैछन् । कोहि कोहि  बयल गाडामा चडेर सुस्तरी लामा फाँटहरु आँखाले नापिरहेछन् । के सोच्दा हुन् यी दुरदराजबाट आइपुगेको फिरन्ते यात्री ।
 नदी किनारको चौरमा तीन बृद्ध थारु आमाहरु  घामको अन्तिम विदाइमा उभिएझै डिलैमा उभिएका छन् । तीनै जनाको अनुहारमा पाको हिउँद छ । गोधुली साँझ कुल्चेर गाइबाख्रा फर्काइरहेका छन् गोठ तिर । अनुहारको झेलिदो मासुले बुढ्यौलीको प्रमाण खोज्न गाह्रो हुँदैन । त्यही पनि पुरानो ट्याटुको दाग सुहाएकै छ पाखुरामा । अनुहारमा घामजस्तै सुकिलो मुस्कान छ । कपालमा नारायणीको पुराना हिउँद वर्षादका सेता चिन्नहरु छन् । उनीहरुको ओरिजिनल थारु अनुहार क्यामरामा कैद गर्न खोजें । तर, ती बुढो अनुहारमा पनि मध्य जवानीको लाज हाबी हुन्छ । केही बेरको अनुरोध पछि तीनै जना लाइनमा उभिन्छन् तर लुकाइदिन्छन् अगिको हाँसो , अगिको मुस्कान, अगिको अनुहारको तेज । म त्यत्तिकै गल्छु ।
पाइलैपाइलामा घामपानीको कला भेटिन्छ । पेन्टिगं चित्र जस्तो छ नारायणी । यता नवलपरासी झरेपछि मेरो फुर्सदिला शनिबार थारु भिलेज आसपास बितेका छन् । नारायणीे किनारमा पल्टेर आकास हेरी टोलाउँनुको आनन्द अर्कै छ । साना दुःखहरु विर्सन यता आउँछु । ठूला खुसिहरु साटन यता अउँछु । घाम पानीको रंग बेजोड सुहाएको छ, यो जंगलको वीचभागमा । एउटा फिरन्तेको लागि यो भन्दा धेरै सुन्दरता खोज्न कहाँ जानु छ र अन्त ।
नदी छेउ पल्टेर विर्सदै छु, जीवनमा कहिल्लै नसुहाउने आकार । अखबारका हेडलाईनहरु । सडक दुर्गटनाका दृश्यहरु । राजनैतिक समाचारका मेल बेमेलहरु । सबै विर्सदै छु । राजमार्ग छिचोलेर यहाँसम्म आइपुग्दैन देशको चिन्ता । जीवनको योजना र कार्यान्वयनका लामा सुचीहरु । बालुवामै खसि हरायो प्रेमिकाको डायरी र पुराना यादहरु । आमाको दिर्गरोग । मेरै अनुहारको अन्तिम हुलिया । मृत्युको चेतना । जीवनका हार जीतहरु । बिजय— पराजयहरु । सबैथोक भन्दा माथि छ यो नारायणी किनार । ॐ जीवन । म एक्लो छु । यहाँ मेरो संसार छ । यो नदीको किनारा विशाल छ । शान्त छ । यहाँ जीवनको तेज छ । गति छ । छुट्टै किसिमको लय छ । मलाई कसैले  यो बालुवामा उफ्रदै गरेको देखे एउटा आफु अनुकुल परिभाषित चित्र भनि ठान्दो हो ।
म विहानको घाम सँगै यता आइपुगेको हुँ । तर, हुस्सुले म तिर ओर्लदै गरेको घामको बाटो आँखामा पर्न दिएन । पल्टिरहें चिसो बताससँग । बिहान आउँदा अर्कै थियो यो बगरको रुप । पानीको रंग । बतासको स्पर्श । अहिले फेरिएको छ । विहान एक हुल कागहरु यतैबाट जंगल पसेका थिए । कुहिरोमा काग एक गजबको संयोग । कता हराए हराए उड्दा उड्दै । पाइलाबाट जीवन हराए झै । सपना,रहर हराए झै । फरार भए कागका बथान । लगे एउटा कर्कस निजी संगीत जो लिएर आए थे आफैसँग । म पनि हराउन के बेर जीवनकोे बृत्तबाट । मेरो आयतन खुम्चन के बेर यो हिउँदे नारायणी खुम्चे झै । जीवन यही नारायणी त हो नि, कहाँ कहाँबाट बग्दै बग्दै ओरालो खस्छ । म आमाको काखबाट बगे नारायणी माथि हिमालबाट बग्यो । आमा र हिमाल उस्तै त हो । कहाँ पुग्नु छ नदीलाई ? र भेट्नु छ गन्तव्य । ओरालै बगिरहन्छ । न फुर्सद छ, न हतारको बेग । एक चालमा दौडिरहेछ वरपर सेताम्मे कास फुलाएर धिमा हिउँदे नारायणी ।
म पनि त बगिरहेछु । मृत्युको महासागरतिर । जीवन पनि त चलायमान छ । चलिरहन्छ । नदी झै बगिरहन्छ । यो नारायणी थुनेर कहाँ रोकिन्छ । जीवन पनि त रोकिदैन । जन्मनु मृत्युको लागि नै हो । मुहान पनि बग्नकै लागि हो । म जन्में मर्छु । नारायणी जन्म्यो बग्छ । मेरो मृत्यु झै यो नदी महासागरमा विलाउँछ । त्यस बेला मेरो आँखाको नारयाणीले आफु बग्नुको परिभाषा कहाँ पाउँला । माथि—माथिबाट बगि आएर सागरमा जम्नुको पीडा कसरी अनुभूत गर्ला । यो छातिमा नचाइ हिड्ने माझीको डुगांको चाल नारायणीले, महासागरमा कसरी सम्झला ? ओरालो बग्दै गए सिंगो नारायणी नुनिलो गन्दमा फेरिएला । ॐ नारायणी ।
मेरा पुर्खाहरु विलाएर म आँए । म पनि विलाउँछु र मेरा सन्तानहरु आउँछन् । उनीहरु पनि मृत्युको महासागरमा विलाउँछन् । आखिर आउँने विलाउने क्रम नदी बग्नु जस्तै हो । बगिरहन्छन् । यो सिंगो मानबसभ्यता बगिरहन्छ ।
घाम हेर्दाहेर्दै विलायो । आखाबाट खस्यो । अब रंगहरु कतै छैन । विस्तारै धमिलो कालो रंगमा फेरियो नारायणी । बिहान अर्कै थियो । अगिसम्म पानीमा रंग घोलिरहेथ्यो र अहिले एकदम कालो भएको छ ।  ठ्याक्कै फेरिदो जीवन बगेको छ, नारायणी ।
नारायणीले बेद बगाइ लान्छ । कुरान, त्रिपिटक, बाईबल बगाइ लान्छ । यशु लैजान्छ । बुद्ध, कृष्ण, पैगम्बर महमद बगाइ लान्छ । मस्जिद, मन्दिर, गुम्बा, चर्च बगाइ  लान्छ । नदी सबै आस्थाहरुको बेग हो । नदी आस्थाको पनि आस्था हो । यो सँग भेद छैन, विभेद छैन । आफ्नै रुप छ । आकार छ । यो धर्म चिनेर प्यास मेटाउँदैन ।
मेरो छायाँ हरायो । हिजो साँझ पनि हराए थियो । घाम थियो र छायाँ थियो । अहिले घाम छैन र छायाँ छैन । यसैगरि जन्मेदेखि हरेक साँझ छायाँ हराएको छ । अब विस्तारै जीवन पनि हराउँछ र एउटा जीवित संसार सधै छायाँ हराए झै हराउँछ, घाम बाट । म नदी किनारामा आजको छायाँ हराएर फर्कदै छु ।  डुब्दै गरेको घामसँग आजको अन्तिम आयु बाँचेर पर्केदै छु । आजको मेरो आयु यही नारायणीले बगाइ लग्यो ।
फर्कदै गर्दा अलिकति जंगलको बाटो हिंड्छु । अग्ला रुखहरुबाट पातहरु खसिरहेका छन् । पातमा एक किसिमको लय छ । यसमा पनि जीवनको संबाद छ । यी पातहरु पनि समयसगैँ बगिरहेका छन् । यी हाँगाहरुमा पनि समयको तेजाब छ । यी रुखका जराहरुमा पनि बेग छ । पुरै अध्यारो भैसकेको छ । थारु भिलेजको अलिकति बिजुलीको चमक आँखामा देखिदै छ । सीधा सेतो बाटोमा म एक्लो छु । पछाडि फर्केर हेर्छु । निकै पर नारायणी यो तराईको शीतमा ओसिलो बगेको छ । आफ्नै गतिमा जीवन बगेको छ ।

देश खोजेको दिन

देश खोजेको दिन

                                                                                                                   रमेश सायन

  

मध्य रातमा यो सहर सुम्सुम्याइ हिड्नुको मज्जा बेग्लै छ । सहर अहिले मुर्दा शान्तिमा उघिँरहेको छ । केही हामी जस्ता छन् भने पनि तिनीहरु घर फर्किसकेका छन्, हामी हिँडीरहेको यो किनाराबाट । रत्नपार्क दिन भरिको आफ्नो वस्लत मिलाएर सुतिसकेको छ । 

अहिले ठिक मध्य रातीको बाह्र बजेको छ । जून मेरो टाउकोबाट ओरालो खसिरहेको छ । रत्नपार्कको पुल मुनि लोकल कुकुरहरु आफ्नै घर सम्झेर निदाइ रहेकाछन्  । म र एक कवि मित्र पुलबाट आँखामा जून तानि रहेछौ । मैले यति शान्त यो सहर कहिल्यै देखेको थिइन । सहरसँग पनि शान्त हुँने समय हुँदोरहेछ । 

पुलको मध्ये भागमा एक पुलिसले मापसे चेक गर्यो । अफसनमा, रु सय तिर्ने कि भोलि बिहान सम्म थुनिने भनेर सोध्यो । मेरा कवि मित्रले सहरको शान्ति बिथोलेर भने “बी आर इन्टरनेश्नल फोटो जर्नालिस्ट । के तिम्रो पनि फोटो खिचेर भोलि छापि दियौँ ? ” त्यस पछि त्यो पुलिसले हामीलाई पढेलेखेको मान्छे भन्यो । मैले सहरको शान्तिलाई ख्याल गर्दै सानो आवजमा भनें हिड्नुहोस् हामी भित्रै गएर गफ गर्छौ । गरौं  । उ भित्र जान मनेन । मेरा मित्रले भने “डन्ट टच आवर फ्रिडम, यो शहरमा हाम्रो पनि अधिकार छ दुई चार पाइला हिड्ने, तिमीले हामीसँग के आधारमा रु. सय मग्यौ ? भित्र हिँड म तिम्रो हाकिमसँग कुरा गर्छु ।” पुलिस सडक ल्याम्पोष्ट मुनि उभिएर एक हातले अनुहार छमिरहकोे थियो । सायद सोच्दै थियो होला यो रातमा सय रुपैँयमा पनि नदिने अटेरी कसरी भेटें भनेर वा सम्झदै थियो होलो बोडिङ्ग स्कुलको छोराको फि वा भर्खरै सकिएको श्रीमतीको तिजको दर खर्च वा दशैं पेश्की र मन्सुली चामलको भाउ वा  बजेट भाषण र तलबको स्केल, हाकिमको अनुहार र बढुवाको सूची पत्र । 

मैले हिडने बेला भने थ्याङ्गस फर योर डियुटिज । 

दरबार हाइस्कुल ङिच्च दाँत देखाएर रानी पोखरी हेरिरहेकोे थियो । स्कुलको सिधा छानो माथी बाटै ठूलो हवाइजाहाज उडेर गयो सायद आफ्नै विद्यार्थी बोकेर मलेसिया, दुवई कतार वा साहुदी उडिरहेको थियो होला । हवाइजाहाजको आवजले विउँजिएको कुकुर एकपल्ट उभिएर फेरि सुत्यो । यो मध्यरातको हवइजाहाजको आवजसँग यो कुकुर अब्यस्त हुनु पर्छ  ।

रात ओरालो खस्ने क्रममा छ । रानी पोखरी समुन्ने घण्टा घरले एक बजाइ सक्यो ।

 यो सहरसँग बिचित्रको अनुभव छ । तीन ठिटौले तन्नेरीहरु नेपाली फिल्मको पोष्टर र केही रष्ट्रबादी नारा लेखिएका पहेंला पमप्लेपटहरु जमलका भित्ताहरुमा टाँसी रहेकाछन् । सहर निदाएको बेला यो प्रचारको अर्थ अमुर्त छ । मेरो दिमागमा शंकर लामिछेने आएर घुम्छन साहेद अब्सट्राक प्याज चिन्तन यहि होला । मेरा धेरै कवि मित्रहरु सहरलाई बातै पिच्छे गालि गर्छन र पनि यो शहर छाडेर गाँउ फर्कदैाई गफ हान्नु छ । के बेर बुद्ध शान्ति खोज्दा खोज्दै थाकेर रेष्ट गर्न आइपुगेकाछन् कि । मध्य रातमा कस्ले दे योजना छ । एक फन्को दरबार मार्ग । राज दरबारको ओरिपरि ठमेलको गल्लि, टुँडिखेल र विहान घाम उदाउँदा सहीद रमुख अतिथी भएर ठमेल आएको भेटेको छु । कृष्ण र ठमेलको त पुरानै सम्बन्ध हो उनी रसलिलामा ज्यान फाल्ने भगवान परे आज भेटिन सक्छन् । 

नभन्दै हाम्रै अगाडिबाट चार सुन्दरी च्यापेर एक मान्छे गयो । अनुहारै त देखिन तर हाउभाउ कृष्णको जस्तै थियो ।

यो शहरमा रात रात भार हिड्म्झनु पर्यो शैनिक दिवस र प्यारग्लाइडिङ्गबाट ओर्लदै गरेको शैनिकको अनुहार र सहिद गेटको सालिकहरु त्रसनी गरि पडकाइएको तोपको सलाम । 

वेख्छ, पैगम्बर मोहमद मस्जितबाट उम्केर आइपुग्न के बेर । जेसिसक्राइस्ट धेरै पल्ट क्रिस्मस डेको दिनि प्रमुख अतिथी भएर ठमेल आएको भेटेको छु । कृष्ण र ठमेलको त पुरानै सम्बन्ध हो उनी रसलिलामा ज्यान फाल्ने भगवान परे आज भेटिन सक्छन् । 

नभन्दै हाम्रै अगाडिबाट चार सुन्दरी च्यापेर एक मान्छे गयो । अनुहारै त देखिन तर हाउभाउ कृष्णको जस्तै थियो ।

यो शहरमा रात रात भार हिड्ने कस्को हिम्मत कि कवि हुन पर्यो कि पागल । मेरा मित्रले भने ।

मेरा कवि मित्रले ठमेलको छातिमा उभिएर सम्झे आफ्नो हातको सुनको बाला घाटिको सिक्री झोलाको क्यमारा र भने सायन जी अलिक असुरक्षित त्म आइपुगेको छ । भिमसेन थापाले गणतन्त्र देख्न पाएनन् । मलाइ उनको पछुतो लाग्यो तर यो भिमसेन स्तम्भले हरेक साल गणतन्त्र दिवसको तमसुकमा किनाराको साँक्षी बसन पाएको छ । भोलि अदालतमा साँक्षी बक्नु छ भिमसेन स्तम्भले गणतन्त्र लफडाको मुद्यामा । 

मेरा कवि मित्र चुपचापछन् सायद उनल 

कवि मित्रले अलि शान्त मुडमा भने “सहीद सरहरु हो नमस्कार हामी रात भर देश खोज्दै हिडेका हौँ । ” अनि शहिद मध्य गंगालालले भने “के देश भेट्यो त ? ” कवि मित्रले भने “गंगालाल सर देश भेट्यौँ िजुली बत्तिले बनाएको धरहराको छायाँ झन्डै टुँडिखेलसम्म आइपुगेको छ । भिमसेन थापाले गणतन्त्र देख्न पाएनन् । मलाइ उनको पछुतो लाग्यो तर यो भिमसेन स्तम्भले हरेक साल गणतन्त्र दिवसको तमसुकमा किनाराको साँक्षी बसन पाएको छ । भोलि अदालतमा साँक्षी बक्नु छ भिमसेन स्तम्भले गणतन्त्र लफडाको मुद्यामा । 

मेरा कवि मित्र चुपचापछन् सायद उनले खोजेको शान्ति भेटेछन् क्यार । कुन दिन मेरो देशको सासकले जन्तालाइ भन्ने छ चाहे जस्तो शान्ति कसैले खोजेको भए मध्य रात पछि टुँडी खेलमा उभिनु । 

अब उज्यालो हुने क्रममा रात खसिरहकोेछ, ओरालति रत्नपार्कको आकासे पुलमाथी ड्युटि बस्ने पुलिससँग रहिछ देश । अलिकति जमलका भित्तारुमा, पमप्लेट र पर्चाहरुमा, दरबार हाइस्कुलको छानु माथी, ठमेलको गल्लिमा, अलिकति हजुरको आँखा सामुन्ने टुँडिखेलमा, यो अग्लो भिमसेन स्थबको टुप्पोमा धेरै ठाउँमा देश भेटेर आएको हौँ शहिद सर । ”

चारै जान मुसुक्क हाँसेर भने “देश अब्स्टा«यक छ ।” 

यत्रा,यार्सा र दाफुरी

                                                                     

रमेश सायन

rashayan@hotmail.com

मान्छेहरू यात्रामा साथी रोज्छन् । म एक्लै, यात्रा गर्नुको आनन्द अरूसँग भेट्दिन । एक्लै हुँदा आफूभित्र मन लागुन्जेल हराउन पाउँछु । आफैँलाई छाम्न पाउँछु । चिमोट्न पाउँछु र दुख्न पाउँछु । रुन, हाँस्न र कुनै पागलखानाको जिन्दगी पोको पार्न सक्छु । त्यसकारण पहाडका भित्ता भित्तामा एक्लै दगुरेको छु तराईका फाँटहरूमा लामो यत्रा गरेको छु । भीरहरूमा एक्लै डराएको छु । तर यसपालाको यत्रामा एक्लै हुन पाइनँ त्यही पनि एक्लै हुन नपाएकामा पछुतो मानेर लोभिनु परेन । यसपालिको फिरन्ते यात्रा दोलखाको मार्बु र अपर तामाकोसीको प्रोजेक्ट वरपर हुँदै लामाबगरसम्मको थियो । जब पहिलो दिन मार्बुको सिरानमा पुगेँ त्यहाँभन्दा पनि विन्दास शेर्पा साथीहरू भेटेँ ।
म कहिलेकाहीँ विनाअर्थ हिँडिदिन्छु,  भीर, पानी र पहराको बाटो बेसमारी दुःख पाउँछु र त्यसपछि आन्दको विश्वासमा हराउँछु ।
आजको यत्रामा पनि बेस्मारी सोचेजस्तै भयो । डर र भीरसँगको त्रास पनि खोजेजस्तै, त्यसपछिको आनन्द कल्पना गरेजस्तै भयो । जब मार्बु पुगेँ ।
त्यसबेला घाम डिलबाट ओर्लने अन्तिम तयारीमा थियो । भीरमा उभिएको कुनै फूलको बोटजस्तो लाग्ने यो मार्बुकोे सानो शेर्पा बस्ती औधी शान्त मुडमा साँझको लय टिपेर उभीरहेजस्तो लाग्थ्यो । एउटा घरमा मात्न बाँकी आँगन थियो । आँगन टेकेर उभिनेहरूका लागि सोझो उभिनु युद्ध जित्नुजस्तै गाह्रो भइसकेको थियो । मैले पनि पिँढीको सुकुलमा आतिथ्य पाउनेबित्तिकै गिलासमा चिसो स्वाद भेटेको थिएँ । सिधै गौरीशंकरलाई छोएर बहने हिउँको चिसो बतास मार्बुको टाउकोमा आएर उभिएझैँ लाग्थ्यो । बाँदरसमेत उक्लन नसक्ने कुमारी भीर आँखामा ठोक्किएपछि खुट्टाले आफ्नो उभिनुपर्ने धर्म पनि बिगारेर काम्थ्यो ।
पछिल्लोपल्ट विकासको पाइला सहरबाट उम्किएर भीर पाखा हुँदै । यो दूर हिमाली गाँउसम्म आइपुगेको छ जसको साक्षी यो शेर्पा बस्तीको सिरानै सिरान भएर दौडने केही टिपेर र ट्याक्टरहरूका कडा आवाजहरू हुन् । भीर खोपेर बनाइएका यी बाटाहरूमा यात्रा गर्नुको आन्नद जीवनकै रोमाञ्चक काइदाहरूको हिट सूचीमा दर्ता हुन्छन् ।
साँझपख यो गाँउ खुसीको विम्ब बोकेर झुरुक्क उठेझैँ लाग्छ । मानौँ यी बस्तीहरूमा मुस्कान जन्मजात पेवा सम्पत्ति भएर आएका हुन् । सानो बालक होस् वा जीवनको भीरबाट ओरालो खस्नै लागेको वृद्ध ऊ पहिले मुस्कान पोतेर हितको बात गर्छ ।
यता काठमाडौंका गल्लीहरूमा जातीय पहिचानको नाराले पर्खाल चर्कनै लागेको बेला उता मार्बु र त्योभन्दा माथिका तामाकोसी किनारका शेर्पा बस्तीहरू यार्सा सपना पोको पारेर हिमालतिर दगुरिरहकेका थिए । साँझपख लोकल रक्सीले भरिएको मेरो गिलासमा आधाभन्दा बढी त प्रेम नै थियो होला । अँघेनाबाट आएको तातो रापले आङदोर्जे, निमा, दाफुरी, मिङमा, डोल्मा, पासाङल्हामु, जनकपुरका संजय ठाकुर र मलाई एकै लयमा बराबर सेकिरहेको थियो अनि बराबर प्रेम पोखिरहेका थियां । एक अर्कालाई त्यो रापिलो अँघेनाको डिलमा । न त्यहाँ संजय ठाकुर एक मधेस एक प्रदेशको भाषा जान्दथे न म ब्राह्मणलाई आदिबासी घोषणा गरेकोमा खुसीको भ्रम पोख्थे न ती शेर्पा साथीहरू आफ्नो जातिप्रति गर्व गरेर अँघेनाको डिलमा पोखिन्थे । हामी त एक रंग, एक आकारमा बाँचेका थियौँ । यता काठमाडौंतिरका केही कवि भनिने साथीसमेत फेसबुक वालमा जातीय नारा टाँगेर आफ्नो वर्गको हित गरेको छु भन्दै प्रेम र सामीप्यतामा बार लगाउन खोजिरहेका थिए ।
भोलिपल्ट दाफुरीले भीरको बाटोमा यत्रा गराउने प्रस्ताव राखे । मार्बुको माथि सिरानतिर दुईवटा मिनी साइजका हाइड्रो पावर खुलेको रहेछ । उनले उतै दगुराए । मोटरसाइकलको यत्रामा मुटु थिचेर पछाडि बसेको छु घरिघरि सम्झन सकुन्जेल आफन्तलाई सम्झेको छु । मैले त अघि नै हारेको थिएँ, यो बाटोमा बाइक चलाउन तर उनले यो बाटोमा कुदाउने हैनन् दौडाउने रहेछन् आम्मूई ! त्यो भीरमा, म आधा बाटोबाटै फर्कें ‘बाँचिरहे मोटर दौडन थालेको छ अर्काे सालतिर आँउला’ भनेर ।
मैले भोलिपल्ट बिहन पनि त्यही बस्तीको अँघेनोमा भात खाएँ । दाफुरीले सिंगटी बाजातिर ओराले र चिसो पानीको मीठो माछाको स्वाद चखाउने जिब्रे सपना देखाएर उकाले फेरि लमाबगरतिर । सिनो हाइड्रोले बनाएको खस्रोबाटोमा तामाकोसी घरि दाइने हुन्थ्यो घरि देब्रे । झन्डै निलो बगेको पानीले उनको मोटरसाइकलको गतिको छाया समात्न नसकेर अवाक् भएकोजस्तो लाग्थ्याथि भीरतिरै मोबाइलले टेलिकमको टाउर समात्यो । कवि हेम प्रभासले मलाई निकै मेहनतले फोन गरेका रहेछन् । मैले हतारमै भने कविजी म भीरको बाटोमा यात्रा गरिरहेको छु त्यसपछि मात्र अरू कुरा भयो । म यो भीरको बाटोमा कहिल्लै नर्फकने गरी हराएँ भने मेरा मित्रहरूले सजिलै थाहापाउन् ‘रमेश सायन भीरको बाट॥नै मोटर कुद्दैनन् कुदे त एकाध स्थानीयका बलिया मोटरसाइकल र कहिलेकाहीँ मन्त्री, प्रधानमन्त्रीका हेलिकप्टरको छाया । तर, दाफुरीको मोटरसाइकलको गति देखेर बानी परेका आँखाहरूले ऊ.... तल फेदीतिरै उनको मोटरसाइकलको आवाजबाटै दाफुरीको यात्रा चालपाउँदा रहेछन् ।
माथि भीरतिरै मोबाइलले टेलिकमको टाउर समात्यो । कवि हेम प्रभासले मलाई निकै मेहनतले फोन गरेका रहेछन् । मैले हतारमै भने कविजी म भीरको बाटोमा यात्रा गरिरहेको छु त्यसपछि मात्र अरू कुरा भयो । म यो भीरको बाटोमा कहिल्लै नर्फकने गरी हराएँ भने मेरा मित्रहरूले सजिलै थाहापाउन् ‘रमेश सायन भीरको बाटोमा यात्र गरिरहेको थियो ऊ फर्केन’ भनेर । त्यस कारण मैले हेमलाई म भीरको बाटोमा यात्रा गरिरहेको छु भनेको थिएँ ।
चौबिसै घन्टा काम हुने सिनो हाइड्रोमा आधा बढी कामदार र प्राविधिक चाइनिज थिए । जसको मेहनतले नेपालमा विकासको उज्यलो पोखिँदै थियो । त्यहाँ पुग्दा लाग्थ्यो नेपाल विकासै विकसको देश हो । यहाँ खोलाहरूबाट उज्यलोमात्र ओर्लन्छन् तर पाखाहरूमा जुनकिरीको आदिम उज्यालो मात्र बल्छ अनि यहाँका बस्तीहरू भिल्लको रज्य हुन् ।
तर जे होस् त्यो साँझ लामाबगर औधी सुन्दर पेन्टिङको रंग बोकेर उभिएको थियो । डाँडाबाट आफ्नै अस्तित्वमा खसिसकेको घामको लुक्न नसकेको धमिलो प्रकाश लामाबगर ओरपरका डाँडामा उभिएर हिमाल चहारीरहेको थियो । पातला जुप्रे होटलहरूमा बेपत्तासँग लोकल रक्सीको गन्ध तामाकोशी किनारासम्म पुगेर बिलाइरहेथ्यो ।
दाफुरीले आजको जिब्रे सपना पूरा गर्लान्÷नगर्लान् । कारण यहाँ जल सिकार गर्न गौरीशंकर संरक्षणले पूर्ण निषेद गरेको रहेछ । तर, मैले बेस्मारी यहाँको सौन्दर्यको गीत टिपेर वरपर दौडिरहेको छु । हाइड्रोको ठूलाठूला क्रसर मेसिनले ढुंगा पेलेर ढुंगाको बाहादुरिता कमजोर बनाएको आवाजले अलिकति खोलाको एक तमासको गीत खोसेजस्तो छ । त्यही पनि यो साँझमा मेरो भागमा प्रशस्त शान्ति परेको भ्रम मेरा दिमागमा उभिएको छ ।

छिप्पिँदै गरेको साँझले हामीलाई होटलेको एक कुनामा थन्काइदियो । लोकल स्वादसँग हल्लिरहेको कुनाकुनामा यार्सा सपना पहाडझैँ उभिएको थियो । चिया गफदेखि रक्सी गफसम्म यार्सा यात्रा आएर उभिएको थियो । धेरै तन्देरी यसपालि यार्सा जोज्ने हिमालतिर नउक्लेकामा पछुताइरहेका थिए । मसँगै यात्रा गरिरहको दाफुरी पनि पछुताउनेको लाइनमा थियो ।
बेलुका चाइनिज क्यम्पको बास पनि यादगार बन्यो । ठूलो हलमा धेरैजनाको बसाइले आआफ्नै पाराका गफ, दूरदराजदेखि आएका मान्छेहरूको फरक शैलीबीच पनि ओठमा एकै खुसीको विम्ब उस्तै सपना र दैनिकी । अबेरसम्म हाँसिरहने यी ओछ्यानहरू मानौँ खुसीका पठशाला हुन् ।

यो लामाबगरको बसाइको भोलिपल्ट बिहानै काठमाडौं हतारोले तानिरहेको थियो । फेरि ओरालै ओरालो झा¥यो ।



मो.९८४३१३९८१६

नीला फूलहरूको सहर

रमेश सायन

rashayan@hotmail.com

आज थाहा भयो यो सहरमा पनि औधी सुन्दर कुरा रहेछन् । मेरो टाउकामाथि फुलेका ठीक नीला शिरीषका फूलले यो सहरको हरेक गल्ली, चोक र जिन्दगीजस्तै लामा र पट्यार लाग्दा यी सडकहरू प्रायः कामुक बनाएका छन् । मान्छेहरू बेपत्तासँग हतारमा दगुरिरहेका छन् । धरहराजस्तै अग्लो तर जग धरमराएको हजार सपना बोकेर हिँडेका यी मान्छेमध्ये धेरै प्रतिशत दूर गाउँबाट उदाउँदै गरेको एक मुठ्ठी घाम बोकेर यहाँसम्म आएको हुनुपर्छ । (जस्तो म पनि यिनै मान्छेको लाइनमा गनिन्छु) तर यो सहरमा आउँदाआउँदै वा आएपछि पनि कति ठाउँमा औंलाका मसिना कापबाट घाम चुहिएर धुलोमा खस्यो होला, यसको अंकगणितमा हिसाब छैन । त्यही पनि यो विशाल कंक्रिटका जंगललाई समेत कोमल बनाएर फुल्ने यी नीलाम्मे शिरीषका बोटले मनलाई उत्साहित बनाएको छ, पैतलामा जाँगर र पाखुरामा जोस भरेको छ । आँखामा, दुःख बिसाउने सौन्दर्य भरेको छ । लाग्छ फूलले यो सहरमा अन्तिम धर्म निभाइरहेको छ ।
मसँग यी नीला फूल र प्रेमको अनुभव पनि छ । त्यसकारण पनि म फूलहरूसँग आज नजिक छु । कहिलेकाहीँ लाग्छ यी फूलहरूसँग मेरो मात्र हृदय जोडिएको छ । कुनै बेला हामी घन्टौं बसेर प्रेमका गफ गथ्र्यौं । फूलहरू जस्तै नीलो सहरको कल्पना गथ्र्यांै । उसबेला लाग्थ्यो फूल हाम्रै लागि मात्र फुलेको हो ।
म दरबारमार्गमा छु । यहाँ पनि फूल आफ्नै गतिमा फुलेको छ । घरिघरि लाग्छ हरेक थुँगामा मेरोमात्र एकलौटी पुराना स्मृति बोकेर उभिएको छ । घाम मध्याह्नको चरम बैँस बोकेर कडा रुपमा मेरो ठीक टाउको माथि खसेको छ । धेरै मान्छे मेरो समानान्तर रेखाबाट कुदिरहेका छन् । उनीहरूको अनुहारमा सिंगो मान्छेको विम्बबाहेक अरु पनि केही छ । जस्तो कि, माग्ने, धनी, गरिब, श्रमिक, मजदुर, मालिक, व्यापारी झन्डावाल गाडीमा सवार कुनै नेता, विद्यार्थी किशोर किशोरीहरू र मजस्तै शैलीका केही बेरोजगार युवा । हुन त यी मान्छेभित्र, यो सहरले मात्र बुझेको गोप्य र अन्तिम विम्ब, पत्ता लगाउन बाँकी बहूमल्य खानीझैँ कतै नदेखिने कुनामा होला । तर, अहिले यी सडकमा पोखिएका सरल विम्बहरू यिनै हुन् ।
मेरै छेउमा उभिएर एकजना विदेशीले क्यामरा निकाल्यो र फूलहरूलाई अगाडि राखेर दरबारसहितको फोटो खिच्यो । एक्लो तर फूर्तिले त्यो ठिटोले मेरो शान्ति भंग गरेकामा माफी माग्दै भन्यो, ‘यो पुरानो रजदरबार हैन ? अहिले राजा कहाँ छन् ?’ मलै शान्त स्वरमा भनेको हुनुपर्छ । (उसको ओठको मुस्कानको भावले त्यस्तै देखाएको थियो । ) ‘यो दरबार पुरानो पनि होइन र नयाँ पनि होइन अनि अहिले राजा आफ्नै घरमा छन् ।’ उसले के कति बुझ्यो मलाई थाहा भएन तर ऊ अघिकैजति हाँसेर भनेको थियो, ‘गणतन्त्र आएपछि राजाले दरबार छाडेका हैनन् ?’ मैले हो भनेँ । उसले फेरि भन्यो, ‘त्यसो भए अहिले देशमा पहिलेको भन्दा परिवर्तन र शान्ति छ हैन ?’ मैले फेरि पनि हो मात्र भनेँ । मलाई यो मान्छेको प्रश्नभन्दा फूलहरू नै सुन्दर लागिरहेका थिए । त्यसपछि उसले क्यामरा अलि ठाडो पारेर दरबारको अन्तिम चुच्चो र नीलो आकाश एउटै फोटो फ्रेम लियो ।
मानौँ धेरै पहिलेदेखिको चिनजानको शैलीमा उसले आफ्नो क्यामराबाट मलाई केही फोटो पनि देखायो । मैले ‘सुन्दर र मेरो देश राम्रो छ’ भनँे । उसले मेरो नाम सोधेन र मैले पनि उसको नाम र देश सोधिनँ त्यसपछि ऊ पछाडि फर्केर घन्टाघरतिर लाग्यो ।
ऊ गएकैतिरबाट एकजना ठेलावाला । ठेलामा फर्निचरका सामान हालेर आफूले सकुन्जेलको गतिमा ठेल्दै पूर्वतिर लाग्यो । मानौँ उसको श्रमको अन्तिम म्याराथन दौड हो । उसको लामो छाया दरबारको पर्खालको माथि–माथिबाट हिँडिरहेको छ । उसका खाली पैतला, तालुमा झर्न बाँकी केही कपाल, औधी मैलो कपडाबाट आउने पसिनाको अमिलो गन्धले त्यो अघिकोे विदेशीले जति यो देशमा आएको परिवर्तनको अनुभव ग¥यो कि गरेन ? यो परिवर्तनपछि उसले आफ्नो जीवन सरलरेखामा बुझ्यो कि एब्स्ट्र्याक शैलीमा ? मेरो आँखाको दूरीले थेगुन्जेल उसैलाई हेरिरहेँ । यी नीला फूलहरू र यो नीलो आकाशले मलाई जस्तै उसलाई पनि औधी रमाइलो लाग्छ कि भरे बल्ने निश्चित नभइसकेको अँगेनाको मात्र चिन्ता हुँदो हो । ऊ मेरो आँखाबाट हराइसक्दा पनि उसको स्केच मेरो मथिंगलमा जमिरह्यो ।
केही कडा बतास आयो र हाँगाहरूबाट नीला फूलहरू भुइँमा खसाल्यो । भुइँ पनि उत्ति नै सुन्दर देखियो ।
धन्न सहरमा पनि वसन्त नबिराई आइपुग्छ । फूलले आफ्नो सौन्दर्यता नलुकाई देखाउँछ । बतासमा बासना नडराई दगुर्छ । बिहान घाम नबिराई झुल्कन्छ । घाँसमा शीतको संगीत उही गतिमा बिउँझन्छ र यो सहरको अस्तित्व आदिमदेखि अहिलेसम्म छ । सडकको किनारमा फुलेका यी फूलले मान्छेपिच्छे भेद छुट्याउने कष्ट गर्दैनन् । घाम उही तापमा हरेकको आँगनमा ओर्लन्छ । घन्टा घरको सुई कुनै बादशाह वा सम्राट्को आदेश मान्दैन । गाउँबाट आइपुगेको सिधा आँखालाई टुँडिखेलको सालिकले तर्र्र्साएझैँ तर्सिंदैन, यी फूलहरूमा दर्गुने संगीतको लय । मेरा आँखाले फेरि एकपल्ट फूलको सौन्दर्य मस्तिष्कमा झुन्ड्याइदियो । एकपल्ट फेरि यिनै नीला फूलहरूजस्तै नीलो सहरको कल्पना ग¥यो, जुन हरेक वर्ष चोकमा उस्तै सौन्दर्य बोकेर गर्वका साथ उभिन्छ ।
कडा धुवाँ फालेर एउटा पुरानो ट्रक मेरो आँखाअगाडिबाट दौडियो । अचेल यी काठमाडौंका सडकले आफ्नो अनुहार फेरिरहेका छन् सवारीसाधनहरूको हतारको गति पनि बढिरहेको छ । कतैकतै सपनाका सडकजस्ता अग्रिम नक्साहरू पनि अखबारका पन्नाहरूमा उभिएका छन्, जसले आँखामा समृृद्धिको विम्ब टाँगेको छ । कुनाकुनामा विशाल अपार्टमेन्टहरू कुनै शक्तिशाली शासकको सुरक्षामा अनुशासित भई उभिएका सिपाहीझैँ सानसँग उभिएका छन्, जसले हवाइजहाजबाट खस्ने छाया भुइँसम्म ओर्लन दिने छैनन् । चोकचोकमा विशाल सपिङ महलहरू, पर्फिमको गन्ध र पसिनाको गन्धको शक्तिशाली सीमानाको पर्खाल भएर उभिएको छ । जसका छतहरूले यो देशको आधाभन्दा ठूलो भूगोललाई लिलिपुट देखिरहेछन् र परिवर्तनको अग्रिम पेश्कीसमेतको अनुभव लिइसकेका छन् ।
तर, कतै यही भूगोलमा धेरै मान्छेलाई राम्ररी खान पाउनु नै परिवर्तनको अनुभव हुनेछ । धेरैलाई वर्षांै पहिले हराएको छोरो, लोग्ने, आमा बाबु, दाजु, दिदी, वा आत्मीय आफन्त भेट्नु नै ठूलो परिवर्तनको अनुभूत हुनेछ । कसैलाई हिउँदमा न्यानो लुगा लगाउनु र वर्षमा एकाधपल्ट मीठो खानु पनि परिवर्तनको अनुभव हुनेछ । सहरभन्दाबाहिर जहाँ दूरदराजमा देशको अनुहार बोकेर यो भूगोल उभिएको छ । त्यहाँ पनि मान्छेको सपना रोपिनुपर्छ, रहर टाकुरामा उभिनुपर्छ ।
अबका केही दिनपछि यो सहरमा आएको कुनै नयाँ आगन्तुकलाई यी सडक किनाराभर औधी सुन्दर नीला फूल फुलेका थिए भन्दा उसले पटक्कै विश्वास नगर्ने गरी यी शिरीषका बोटहरू उदास मुड उभिने छन्, जसका हाँगाले आगन्तुकलाई आत्मीय आफन्तको मृत्युको सम्झना पनि दिन सक्छ र बेसमारी गाली गर्दै ‘यी हाँगामा तिमीले भनेको जस्तो कहिल्यै फूल फुल्न सक्दैन’ समेत भन्न सक्छ । यो समयले देखाउनेगरी गरेको परिवर्तन हो । यसरी आँखाको किनारमा परिवर्तन नउभिने हो भने शिरीषमा वसन्तको महत्व कुन किताबमा लेखिने थियो होला र कुन हृदयमा उभिने थियो होला । हरेक समय परिवर्तनको किताब बोकेर आउँछ, जसलाई पढ्न सक्नेहरू समयको राजमार्गमा गति दौडाउँछन् र अन्तिम सपनाको लागि बिउँझिरहन्छन् ।
मेरा आँखाले परपरसम्म भुइँ र रुखका हाँगा एकैपल्ट हेरेर भ्यायो । बोटमा जत्ति नै भुइँमा पनि फूल निल्लै भएर झरेका थिए । यी फूल अब आउने समयको परिवर्तनका लगि झरेको हुनुपर्छ । मनले भन्यो ।

 मो.९८४३१३९८१६

एउटा रहरको सम्झना

Ramesh sayan

हामी सानामा एैसेलुको बोट भाग लगाउँथ्यो र आ–आफ्नो बोटको मात्र टिपेर खान्थ्यो । एैसेलु पाकुँनजेल विद्यालय नछुटाई जान्थ्यो कारण साथीहरुले आफ्नो बोटको एैसेलु चोरेर खाई दिने डर हुन्थ्यो । हात,जिउ र अनुहार काँडाले चिथोरेर, रत्ताम्मे बनाई दिन्थ्यो तहि पनि एैसेलुको स्वदलाई जित्न सक्दैन थियो दुखाईको पिडाले । एैसेलु,काफल,जामुन पाक्ने मैहिना गनेर बस्थ्यौँ ।
आज ती दिनहरु बिस्तरै पाका भएर जाँदैछन् । फुर्सदका दिनहरुमा सम्झने मेलो भएकाछन् । अजै एक पल्ट केटा केटी हुन पाए म एैसेलुका काँडाले चिथोरेको दुखाई एैसेलुकै स्वदहरुसँग साटेर उफ्रिने थें । मुखिय बाको निजी वनको काफल  चीचिलामै चोरेर खाइदिने थें । आमासँग मामाघर जान लगातार दुई दिनसम्म रुने थें । खन्युको रुखको टुप्पोमा पुग्दा समेत लडेर मर्छु भन्ने डर शून्य चेतनाबाट भगाई दिने थें र विद्यालयमा गुरुले सजाए दिँदा आफु पनि सर भएर यी गुरुलाई यसै गरि पिट्छु भनेर उल्टो सपना देख्ने थिएं ।
विस्तारै समयले मेरो टाउकोमा सपना, रहर, र ईच्छाहरु पोको पारेर झुन्ड्याई दियो । विसतारै समयले बालकबाट युवा र युवाबाट वृद्ध तिरको बाटोमा लखटने योजनामा छ ।
समयले,मेरो हातबाट खरिपाटी खोसिदियो । दसैंमा मैले पाउने नयाँ नाना र चिचीपापा खोसिदियो, मामा घर जाने रहरको बाटो, खोलाको किनारामा उभिने छाँया र मसिना भुर्रा माच्छा पनि खोसि दियो । खोसि दियो चाकाचुलि, मोजाको भकुन्डो, बेंसी जर्ने रहर आदी आदी ।
आज  विहानै देखि कौसिमा उभिएर समय र मेरो जिन्दगीसँगको वासलत हेरि रहेंछु । हावाले उडाएको बादलको टुक्रा टुक्रि छाँय मुनि स–साना नानीहरु विद्यालय जाँदै गरेको गोरेटो बाटो छ । जसले मेरो पुराना स्कुले बाटो झोलामा बोकेर हिडिरहे जस्तो लागि रहेछ ।
तिनै नानीहरु मध्ये एकले हाँगामा बसिरहेको एक जोडि चरालाई ढुङ्गाले हानेर उडायो । ती नानीको हातको निसाना चुक्यो । चरा आकासमा बेपत्तासँग उड्यो र आकासमै कतै हरायो । हामी पनि विद्यालय जाँदा चरा लखेटी लखेटी उडाउँथ्यो ।
एक ताका बाटो छेउको ठूलो उत्तिसको रुखमा ढुकुरले गुँढ लगायो । अण्डा पार्यो र बच्चा कोरल्ने बेला भयो । दुई अण्डा मध्ये एउटा बाट चल्ला आफै निस्क्यो र अर्को हामीले फुटाएर निकाल्यो । हामीले फुटाएर निकालेको चल्ला सानो थियो र अर्को ठूलो । हामी दुई जना साथीहरु मध्ये एक एक ओटा चल्लो बाँडेर घर लाने भयौँ तर सानो चल्लो कस्ले लाने भन्ने विषयमा झगडा भयो न साथीले चल्ला लाना पायो न मैले । ढुकुरलाई डिस्टब व्भएछ क्यर पछि बच्चा सहित गुँढ सार्यो ।
हरेक तन्नेरी र वृद्धहरुलाई सबै भन्दा ठूलो रहर बालक हुने हुँदो हो । घण्टा घरको सुइ एक पल्ट उल्टो घुमेर सारा मानिसलाई तोते बोली र बामे सर्दै गरेको घुँडामा फर्काइ दियो भने यो विश्वा खुसि हुँदो कि रुँदो हो म छुट्याउँन नसक्ने चेतनामा छु ।
मान्छेको यो आकासिदै गरेको गति,जहिले पनि उकालै बग्दो छ । यो आकास तिर दौडिरहेको गतिले गुरुत्व आर्कषणको नियमलाई फेल बनाएको छ । त्यसकारण पनि मान्छे मर्नु भन्दा गघि एक पल्ट बच्चाहुन चाहन्छ होला ।
शनिबारको एक बिहान, मन्दिरको देवलमा बसेर नौ दशक पारिको जिन्दगी घाममा सेकाई रहेका बृद्ध मानिससँग गफिदै जाँदा भनेका थिए । “मलाई एकपल्ट बच्चा भएर धित मरुन जेल रुने रहर छ । अनि आज भोलि तपाँइहरु जस्ता पुस्ताले देख्ने विचित्रको तन्नेरी सपना देख्ने पनि रहर छ ।”
पुस्ता त ती बाले भने कै  पुस्ताको हुँ । तर म पनि ती बा कै रहर मध्ये एक समानन्तर रहर बोकेर हिडिरहेको छु ।
 विद्यालय जाँदै गरेको नानीहरुको छायाँले होस् कि चराहरुले आकसबाट खसालेको पखेंटाले होस् वा गहुँ काटि सकेको नाङ्गो बारिका गराहरुले हुन मलाई आफ्नै पैतलाले टेकेको पुराना दिनहरुमा हुत्याई रहेको छ । यति खेर ।
चैत्र अन्तिम तिर गहुँ काटेको बाँजो खेतमा हामी एक एक बाला शिला खोजेर, किलो पुर्याउँ थियौं । बेच्थ्यो र रहर पुँगुन जेल मुरै भुजा र आलु चप खान्थ्यो । यी रहरहरु चाँहि म तराई ओर्ले पछि विउँझेको, झन्डै किशोर रहरहरु हुन् ।
यो कौसिमा बसेर, म दुई कुरा बीचको  कल्पनामा पौडिरहेको छु । एउटा केटा केटि हुने रहर र अर्को भोलि असाध्ये बृद्ध हुनु पर्ने डर । धन्न म यति खेर मध्ये बैंसमा दगुरी रहेको छु र एकै पल्ट दुई कुरा सोच्न सकिरहेको छु ।
भोलि यसरी हिड्न नसक्ने, यसरी बोल्न नसक्ने, रहरहरु विस्तारै मर्दै मर्दै जाने र सपनाहरु मृत भएर सिरानेमा पल्टने दिनहरु पनि आउँछन् । बृद्ध आश्रममा थन्क्याएर आफ्नै जिन्दगी म के सोचौँला ? त्यतिखेर सबै भन्दा बढि बच्चाहुन मनलाग्ला कि सपनै मात्र देखिरहने तन्नेरी हुन । नाक ओरी परि झिंगाहरुको ओइरो लाग्ला, गाला भरि बूढो दारी सकि नसकि उम्रेला । आफ्नो अस्तित्व जोगाउने अन्तिम तयारीमा उघिंरहला एउटा बृद्ध घाट । मृत्यु प्रिय लाग्ला कि एक कोहोरो ओहिरी रहला बाँच्ने रहर, मष्तिकषको कुनामा ।
पारि खालि खेतमा चार पाँच जना बच्चाहरु लुकि डुम खेलिरहेकाछन् । अलि परबाट एक जना बृद्ध मानिस लौरो टेकेर त्यहि बाटो भएर आई रहेछ । कस्तो सम्योग ? म बच्चा र बृद्धको बारेमा सोचिरहेछु र आँखाले त्यहि दृष्य टिपिरहेछ ।
बच्चाहरु आफ्नै शुरमा खेलिरहेकाछन् र त्यो बृद्ध मानिस चाहि बच्चाहरु हेरेर टोलाई रहेको छ । सायद ऊ यसबेला आफ्नो प्रिय बच्पन तिर फर्कदै होला ।
एक पल्ट कवि बोनम प्रतापले “बाउ र फूल” शिर्सकको कविता सुनाए पछि, भनेका थिए “मलाई मर्छु भन्ने डर छैन बूढो हुन्छु भन्ने मात्र डर छ ।” बोनम प्रताबको त्यो कविता सुने पछि,किन मान्छेले फुलेको कपाल लुकाउन चाहन्छ र किन नक्ली दाँत लगाउने रहर राख्छ भन्ने कुराको उत्तर भेटे जस्तो लागेको छ ।
मान्छे आफ्नो उमेरको गति रोक्न चाहन्छ । फैलाउन चाहन्छ आयुको टुडिखेलमा बच्चा, किशोर र युवाको आयतन ।
पोहोर सालसम्म जन्म दिन धुम धामले मनाउने एक मित्रले यसपाली जन्म दिन मनाएनन् र भने ”जिन्दगीको भर्याङबाट आयु ओराली रहने जन्मदिन मनाएर कति आफुलाई एैना अगाडि बृद्ध भएको घोषणा गरिरहनु ।”
ती मित्रको भनाई र कवि बोनम प्रतापको कविताले मलाई घरको यो कौशीबाट लगातार बच्चाका दिनहरु तिर धकेली रहेको छ । धुलो माटो, हिलो बाटो हुँदै आमाको कोखैसम्म पुर्याई रहेको छ ।
बच्चाहुनु भनेको शून्य चेतनामा हराउनु हो । कल्पना रहित संसारमा डुब्नु र एउटा स्वर्णिम समय बाँच्नु हो । मान्छे जहिले पनि रहर र सपना देखि रहन्छ । गुमेको कुरामा लोभिरहन्छ त्यस कारण पनि मलाई सबै भन्दा बढि बितेका दिनहरुको लोभ लागि रहेको छ ।


बेराग पात्रहरुको 

- रमेश सायन म आफू एउटा कथा हुँ । भेटेका हरेक मान्छे पात्र हुन् । जसको बजारमा माघ छैन । पाठक छैनन् र दोस्रो संस्करण निसकने छैन । बाच्ने शैली बेरागात्मक छ । बिगत सम्झने उत्तिसाह्रो फुर्सैद छैन । मानौ ती पात्रहरु हावाले उडाउँदै गरेको कपासको छायाँ हुन् जो अब दोहोरिएर म बाँचेको बाटो फर्कने छैनन् । एकाद पात्रहरुले कतैन कतै पछाई रहेकाछन् । जीवनसँग कतै न कतै आएर ठोक्कि रहेकाछन् । र, ती नै पात्रहरुलाई कहिलेकाँही फल्यस ब्यगमा उभ्याएर उनीहरुसँगै बेराग बगिरहन्छु । दुई वर्ष पहिले जीवनसँग थाकेका, प्रगतिमा ओरालो खसकदै गरेका एक जना मित्र पूजा पाठ गर्न र देवलय भाकल गर्न थालेका रहेछन् । जसले मलाई उनले चिनेका एक ज्योतिष कहाँ साथीको नाताले लिएर गएका थिए । ती मित्रलाई “शनिको दसा छ । ग्रह दसा को पाठपूजा गर्नु । शनिबार वर आएका सन्यसी योगीहरु । पैताला सम्म खसेको लट्टे दारी, उस्तै आकारको कपाल,पुरै खरानी दलेको खाई लाग्दो जउस दिन देखी आजसम्म मेरो जीवन उही गतिमा धकेलिरहेको छ । कतै संगीतको राग जस्तो शैली मिलेको तरंग छैन । भविेको थियो । उसैको छेउमा उभिएँ, नाम र घर सोधँे । योगीहरुसँग सपना हुदैन, सपना र रहर नभएको मान्छे रिसाउँदैन भन्ने लागेको थियो तर त्यो योगीले मलाई रिसाएर भन्यो । “योगीको नाम, घर, थर, र जात सोध्ने तँ कोहोस् ।” म उठेर हिड्न खोजँे । उति नै खेर कुनै विदेशीलाई टेक वीथ मि पिक्चर, वान पिक्चर टु हन्ड्ररेड भनिरगन्ध र मेरो मथिङ्गलमा म भन्दा पञ्चहत्तर वर्ष जेठी र बीस वर्ष पहिलेको भोल्टि सर्किनीको अनुहार पौडिरहेको छ । मेरो आँखामा उनका, भिराला खेतका गह्रा जस्ता यान । यो भन्दा अगाडी त्यत्तिको बलियो योगी कहिलै देखेको थिइन जसले आफ्नो छोप्नु पर्ने एक अंश मात्र छोपेको थियो । उसैको छेउमा उभिएँ, नाम र घर सोधँे । योगीहरुसँग सपना हुदैन, सपना र रहर नभएको मान्छे रिसाउँदैन भन्ने लागेको थियो तर त्यो योगीले मलाई रिसाएर भन्यो । “योगीको नाम, घर, थर, र जात सोध्ने तँ कोहोस् ।” म उठेर हिड्न खोजँे । उति नै खेर कुनै विदेशीलाई टेक वीथ मि पिक्चर, वान पिक्चर टु हन्ड्ररेड भनिरहेको थियो । सम्झँे, भरे उसकी स्वस्नीले उसको खल्तिबाट सन्ध्यकालीन आय ्न आउनेहरुलाई थांग्रोबाट मकैका जुक्ता ओरालेर कुनै रहर नबोकी बाँचेकी हुन्थिन् । गाला र तुषारोको बिहान जस्तो कपाल तैरिरहेको छ । जसलाई मेरबा र हजुरबाले कहिल्लै हाम्रो मजेरीको रङ्ग उनको आँखाको नानीमा पर्न दिएनन् । घरको दलिन उनका औँलाका चक्रले छाम्न दिएनन् । उनी मलाई कान्छ बाजे भन्थिन् । म उनलाई “भोल्टि र तिमी” सम्म भनेर सम्बेधन गर्थे । जस्तो मलाई सिकाइएको थियो । हाम्रो बेसीमा उनी असार रोपिन्थिन् र मंसिरमा बिस्कुन सुक्थिन् । हरेक साँझ उनी आफ्नो अगेनमो बल्थिन कि बल्दिन थिईन मलाई राम्ररी ाबरको हुनु पर्छ । मलामीहरु मेरो एम. ए. कक्षाका संख्या जति छन् । सबै तन्देरी छन् । लासको उमेर र मलामीको उमेर प्राय मिल्छ । रुनेकाहरुको संख्य धेरै छैन । एक जना ठूलो स्वरमा धित मर्ने गरि रुहिरहेको बा र हजुरबाले कहिल्लै हाम्रो मजेरीको रङ्ग उनको आँखाको नानीमा पर्न दिएनन् । घरको दलिन उनका औँलाका चक्रले छाम्न दिएनन् । उनी मलाई कान्छ बाजे भन्थिन् । म उनलाई “भोल्टि र तिमी” सम्म भनेर सम्बेधन गर्थे । जस्तो मलाई सिकाइएको थियो । हाम्रो बेसीमा उनी असार रोपिन्थिन् र मंसिरमा बिस्कुन सुक्थिन् । हरेक साँझ उनी आफ्नो अगेनमो बल्थिन कि बल्दिन थिईन मलाई राम्ररी थाहा भएन । तर उनी जीवन बोकेर हाम्रो घरमा बेसाहा किन्न आउनेहरुलाई थांग्रोबाट मकैका जुक्ता ओरालेर कुनै रहर नबोकी बाँचेकी हुन्थिन् । मैले आँखाको बाराबर बिन्दुमा मेरा हजुरबा र भोल्टि सर्किनीको लास जलि रहेको सम्झिएँ । जो यिनै लासहरु झै बराबर गनाई रहेकखाएर आत्महत्या गरेछ । ठिक्कैछ उसको मृत्यु उसको अधिकार, बाँच्न मन लागेन म¥यो । के भयो त ? कसैले कायर भनेर उसको जीवनको स्तर घट्ने छैन अव । आफ्नो जीवनयुद्धमा सहिद भयो । सकियो । आत्महत्य गर्नु कायर हैन बाहादुरिता हो । मन्ले भन्यो । तर एक पल्ट मर्नु छ किन साईनाईट खाएछ मनमा उसको मृत्युको पछुतो फैैलियो । बिचराले मर्नुको आन्नद लिन पाएन । मर्नै पर्ने भए बिस्तारै घाटिमा ब्लेडले सानो नसाकाटेर मृत्युको अनुभब लिईलिई मर्नु राम्रो हो । बाग्मती अल्छि मानि मानि बगेको छ । पानीको धर्म बग्नु हो छ । बुझदा उसको बाबु रहेछ । टी.यू. मा एम.एसी. पढ्दा पढ्दै साईनाईट खाएर आत्महत्या गरेछ । ठिक्कैछ उसको मृत्यु उसको अधिकार, बाँच्न मन लागेन म¥यो । के भयो त ? कसैले कायर भनेर उसको जीवनको स्तर घट्ने छैन अव । आफ्नो जीवनयुद्धमा सहिद भयो । सकियो । आत्महत्य गर्नु कायर हैन बाहादुरिता हो । मन्ले भन्यो । तर एक पल्ट मर्नु छ किन साईनाईट खाएछ मनमा उसको मृत्युको पछुतो फैैलियो । बिचराले मर्नुको आन्नद लिन पाएन । मर्नै पर्ने भए बिस्तारै घाटिमा ब्लेडले सानो नसाकाटेर मृत्युको अनुभब लिईलिई मर्नु राम्रो हो । बाग्मती अल्छि मानि मानि बगेको छ । पानीको धर्म बग्नु हो । धर्म निभाई रहेको छ । आज नबग्नु पर्ने भए लेदो त छदै थियो जमेर बस्ने थियो होला । आफ्नो मृत्यु सकनु अघि घामले मेरो लामो छाँया धमिलो पानीमा खसाल्यो । आफ्नो उमेर सम्झेँ, २६ वर्ष । कुनै रोग सम्झेँ, केहि छैन । मेरो आयु सम्झँे र पारी लासका लाईन हेरें । अब सरासर बाँच्न पाँए भने ३५ देखी ४० वर्ष । बीचमा आत्महत्य गर्ने योजाना छैन । तर मृत्युको रहर छ । भयानक पिडादाही मृत्यु जसले मलाई दुःखको जस्तै अनेक अनुभब दिईयोस् । चरम भोक र परकाष्ठ प्यासको पिडा जस्तो अनुभब । हिउँमा खाली खुट्टाको जस्तो पिडा । या कसैले यताना स्वरुप बाघको खोरमा हालिदिने खबर जस्तो, जीवनको अनुभव । साँझ पर्न लागेको छ । जोगीहरु पातल्ली सकेकाछन् । बाँदरहरुको चहलपहल घटेको छैन । पशुपतीमा आरती सुरु भएको छ । एक किसिमको संगीत हृदयमा गुन्जियो । यहाँ पनि जीवनको एक आन्नद छ । बैरागीहरुको एक झुन्ड ईश्वरको शरणमा आइपुगेको छ । जहाँ आन्नद छ त्यहाँ ईश्वर हुनुपर्छ । रागमा विलिन यो साँझमा मलाई आन्नद आयो । दुई किशोर केटाहरु पानीमा चुम्मकको डल्लो हालेर डलर पैसाको तानी रहेकाछन् । जीवन जसरी पनि बाँचेर सक्नु छ । बाचिरहेकाछन् । एउटाले अनुहार उज्यालो पारेर खल्तिमा हात हाल्यो । लगातार एक दुईका सिक्का भेटेको हुनु पर्छ । रमाउने अनेक तरिका हुन्छन् उ रमायो । मलाई आन्नद आयो । यी किशोरले कहिल्लै आत्महत्या गरेर जीवन सक्दैनन् यीसँग ठुलो सपना छैन जीवनमा स सानो युद्ध गर्छ र जितिरहन्छ । अघि साईनाईट खाएको लास जलि सकेको छ मैले जीवनको त्यो सहिदलाई मनमनै सलामी दिए । म अहिले घर फर्कन लागेको छु । यता टहलिने रहर पुगेको छैन तर घाम टाकुराबाट खसिसकेको छ । बाटामा फेरि सम्झँे मलाई जोगी हुन्छस् भन्ने ज्योतिषीको भग्य कस्तो होला । उसको भविषमा कस्ता आरु बखडा फले र चिचिलामा झरे । कुन दिन धुरीमा काग करायो र दिनभरि असुभको डरले कामिरहयो होला । मलाई लाग्छ त्यो ज्योतिषी पनि कहिल्लै आत्महत्या गर्दैन । ती मित्र जो जीवनसँग बैरागिएर ज्योतिषीकोमा भविष्य बोकेर पुगेका थिए । उनको जीवन प्रति दया लागेर आयो । मलाई गालि गर्ने योगीले दारी र कपालको ब्यापार गरेकोमा आन्नद लागेको छ । कम्तिमा एकै जीवन दुई पाटाबाट अनुभब गर्र्न पाएको छ । उ जोगी र बेश्यलयको ग्राहाक एकै पल्ट हुन सक्छ । भोल्टि सर्किनी उनको जीवनमा सधै गहिरिएर बाँच्न खोजेको छु । आफ्नो जीवन हदै सम्म फिक्का र दिक्दार लाग्छ उनको जीवनको अगाडि । त्यो आत्महत्या गरेको लास जसले मलाई मृत्युमा पिडाको रहर जगाई रहेको छ । वाग्मतीमा पैसाका सिक्का खोज्ने किशोर जसले जीवनसँग स–साना युद्ध गरेकोमा मेरो जीवनसँग मिले जस्तो लागि रहेको छ । म घर फर्कि रहेको छु गौसला चौकमा आई पुग्दा धेरै ठाउँमा चर्किए । जीवनसँग राग नमिलेका यी अनेक पात्रहरुसँग म पनि थपिए । भविष्यसँग कापिरहेको मित्र त्यो ज्यातिषी त्यो योगी मेरा हजुर बा भोल्टि सर्किनी त्यो लास ती केटाकेटी पसुपतीमा बजेको आरतीको राग मैले बाँचेको मेरो आफ्नै जीवन एक झुण्ड एक बेराग संगीत बदलियो

ती पात्रहरु माझबाट

rashayan@hotmail.com

रमेश सायन


सडक आफ्नै गतिमा दौडिरहेको छ । कहाँ पुग्छ यो सडकको यात्रा ? कति पल्ट ठोकिन्छ घण्टाघरसँग र बिउँझन्छ हिँड्दा हिँड्दै आफ्नै पैतलासँग,सडक ।
 म हिँडेको ,बाटोहरुको हिसाब राखेको छुइन । तर,यो  कथाको लागि लामो फेहरिस्त बाटो बाटै सुरु हुन्छ ।
म यो गाँउको सानो होेटलमा पहिलो पल्ट छिरेको हुँ । फरासिला होटल साहूजीले ग्राहकलाई खानासँगै ओठको मुस्कान बोनसमा दिँदा रहेछन् । मैले पनि एक ओठ मुस्कान बोनस पाएको थिएँ ।
यो होटल विहान चिया पसलबाट साँझ तिर भट्टि पसलमा फेरिँदो रहेछ । टेवल टेवलबाट निस्कने शब्दले भट्टि पसलको विम्ब सडकसम्म ल्याएर पोखिदिएको छ । म पनि यो साँझ, त्यही सडक किनाराको विम्ब टिपेर कथाको पात्र खोज्न बलेसीबाट मझेरीमा छिरेको हुँ ।
अलिक माते पछि ,एकजना समकालिन दारुवालाले आत्मीयता पोख्यो र भन्यो “ दाइ तपाई त मेरो आफ्नै दाइ जस्तो लाग्यो । अहिले मेरो दाइ  हुनुहुन्न पोहोर साल बित्नु भो । ”
“ए ! होर” अलि कति हाँसें ।
रक्सी बोल्यो कि ऊ बोल्यो छुट्याउन तिर लागिन ।
त्यस पछि फेरि ऊ चुपचाप पिउन थाल्यो । सायद यति भन्नु थियो । भन्यो ।
पुराना टेवलहरु एक लाईनमा मर्यादा पालक झँै उभिएका छन् ,हरेक टेवलमाथि आ–आफनै कथा पोखिएको छ ।
मेरो दायाँ तिर, उमेरमा पाका देखिनेहरुको एक झुन्ड छ । झुन्डहरुको गिलासमा अमिलो गन्धमात्र आईरहने लोकल रक्सी बाहेक थोरै देशको चिन्ता र धेरै श्रीमतीसँगको मनमुटाब पनि छ ।
यो भट्टिमा जिन्दगीको गति अनेक छन् ।
तिनै पाका दारुवाल मध्ये एकले भन्यो, “अचेल मलाई बाँच्न भन्दा मर्न सजिलो हुन्छ जस्तो लागेको छ । ”अर्काेले भन्यो “हो मर्न त एक पल्ट मरे सकिन्छ तर बाँच्न त हरेक दिन बाँचिरहनु पर्छ ।” अनि तिनै मध्ये फेरि अर्काेले भन्यो,“ बाँच्न पनि सजिलो छैन मर्न पनि सजिलो छैन,मर्न तिम्रो यो संसार,सपना र रहरले छेकेको छ त्यसकारण तिमी मर्न सक्दैनौ बाँच्न यसकारण सक्दैनौ हरेक साँझ यो भट्टिमा आएर मरिरहेछौ । ”
यो दार्शनिक संवाद हो या रक्सीको  बौद्धिकता मेरो दिमाग एक पल्ट गम खाएर टोलाएको छ ।
कुनाबाट फैलिएको एउटा कडा आवाजले रक्सीको शान्ति विथोलिदियो । भट्टिको सिंगो आँखा र एक सुरा ध्यान उसैले खोसिदियो । उ ठूला ठूला आवाजमा आफ्नी प्रेमिकासँग झगडा गरिरहेको थियो । भनिरहेथ्यो “तिमी भित्र मुटु छैन ढुङ्गो छ,शङ्काले यो विश्व चल्ने भए उहिल्यै ढलिसक्ने थियो विश्वासको धरहरा, मलाई विश्वास गर । तिमीबाहेक यो संसारमा मेरो अरु कोही छैन । तिमीले छाड्यौ भने तिम्रो घर अगाडि मेरो मृत्यु भेट्ने छौ । म मर्छु ।”
 मलाई पुराना नेपाली फिल्मी सम्वादको याद आयो ।
उसको आँखाहरुबाट विस्तारै आँ ताल देखेर । मानौं यो भट्टिमा ऊ हाँस्न धाईरहेछ र भट्टिको जीवनको एक अध्यापक हो ऊ ।
अर्को एक जना दारुवाल, कुमार नगरकोटिको काठमाडौं मोक्षान्त ात्रले मेरो मौन ध्यान खोसिरहेकाछन् र पिउनुको अन्तिम आनन्द पाईरहेको छुइन ।
एक जना तन्नेरी गालिबको सायरी भटिए जस्तो देखिने यो दारुवाल, कथाको झट्का थेग्न नसकेर पिउन आई पुग्यो वा कतै कथाको पात्रसँग आफ्नै अनुहार भेटेर आईपुग्यो मैले बुझ्न खोज्दा खोज्दै ऊ होटलबाट बाहिर निस्क्यो ।
नगरकोटीको पाठक हिंडेपछि, एक जना कवि दारुवालले भट्टिमा आफ्नो ठाउँ लियो रिचय गर्यो । ऊ सरकारी जागिरे रहेछ । हतार हतार  स्पष्टीकरण दिएको शैलीमा भन्यो “म मालपोतको सुब्बा हुँ तर मैले अहिले सम्म एक रुपैयाँ घुस खाएको छैन । आज तलब आएको दिन भएकोले यसो रमाईलो गर्न यता छिबर माथि गिलास राखेर पुराना सुकुटीका टुक्राहरुसँग पिईरहेको छ । जिन्दगी बुझ्न खोज्दा खोज्दै आधा बाटोमै अल्मलिए जस्तो देखिने यो दारुवाल, कथाको झट्का थेग्न नसकेर पिउन आई पुग्यो वा कतै कथाको पात्रसँग आफ्नै अनुहार भेटेर आईपुग्यो मैले बुझ्न खोज्दा खोज्दै ऊ होटलबाट बाहिर निस्क्यो ।
नगरकोटीको पाठक हिंडेपछि, एक जना कवि दारुवालले भट्टिमा आफ्नो ठाउँ लियो । जिन्दगीका विसंगत कविता ऊ कसैलाई फोनबाटै सुनाई रहेथ्यो र भनिरहेथ्यो म नेपाली साहित्यमा खतरा उपन्यास लेखिरहेछु । जसले नेपाली साहित्यको पुरानो जग भत्काएर एउटा युगको शुरुवात गरिदिने छ ।
अब भट्टि पुरै आफ्नै शुरमा झुलिरहेको छ । यहाँको हल्ला, यहाँको है विस्तारै भट्टि एक रंगमा बदलिँदै छ । सबैको आकास हल्लिरहेको छ । पैतलाले आफ्नो गति विर्सन थालेको छ । भट्टि अब एउटा परिवारको पुरानो चिनजानको आफन्तमा फेरिँदै छ । सबैले आ–आफ्नो परिचय बाँडिरहेछन् र भट्टिमा आत्मियता खोजिरहेछन् ।
अघि सम्म कोही कव ठेक्कामा पनि पिउँदा हुन् । भट्टिमा धेरै पुराना र थोरै नयाँ छन् ।
बाहिर सडक शान्त भैसकेको थिएन । सायद यो साँझमा पिउनेहरुलाई अन्तिम विदाई गर्ने तयारीमा थियो होला,सडक ।
म पनि बिस्तारै बाहिर निस्कें । भोलि बिहान आईपुग्नु छ, यही चिया पसलमिरेको हुँ ।” उसको अगाडि मैले पत्याएको जस्तो गरें ।
विस्तारै विस्तारै भट्टि एक रंगमा बदलिँदै छ । सबैको आकास हल्लिरहेको छ । पैतलाले आफ्नो गति विर्सन थालेको छ । भट्टि अब एउटा परिवारको पुरानो चिनजानको आफन्तमा फेरिँदै छ । सबैले आ–आफ्नो परिचय बाँडिरहेछन् र भट्टिमा आत्मियता खोजिरहेछन् ।
अघि सम्म कोही कवि थिए, कोही मास्टर, लेखक, पत्रकार, पागल प्रेमी,सरकारी सुब्बा,किसान वा साना ब्यापारी तर अहिले रक्सीले मातेको मान्छे भएका छन् । सबै यो भट्टिबाट निस्कनु अघि भोलि बिहान चिया पिउने बेला भेट्ने वाचा गरिरहेका छन् । कसैलाई केहि परे सहयोग गर्ने वाचा पनि गरि रहेकहरु भेट्न ।

भोलिपल्ट बिहान राम्ररी नउघ्रेको टाउको, बेलुकाको ह्याङओभर बोकेर यही चिया पसलमा आई पुग्यो । टेवलमा प्रायः हिजोकै पात्रहरु थिए तर फरक अभिनय, फरक चरित्र, फरक अनुहारमा । कोही, कोही बेलुका पिएकोमा पछुताउने तयारी गरिरहेका थिए र भनिरहेका थिए अब हिजोे देखि रक्सी छाडियो यार । हुन त साँझ पर्न अझै धेरै घण्टा बाँकि छ कसले छाड्यो छाडेन साँझ परे पछि मात्र थाहा हुन्छ । सबै सामान्य देखिन्थे ।
त्यो पीडित प्रेमी ।
कुमार नगरकोटिको पात्र ।
त्यो कवि, लेखक वा गालिबको शायरी गाउँदै हिँड्ने ठिटो ।
स कथाका पात्रहरु भेट्न ।

भोलिपल्ट बिहान राम्ररी नउघ्रेको टाउको, बेलुकाको ह्याङओभर बोकेर यही चिया पसलमा आई पुग्यो । टेवलमा प्रायः हिजोकै पात्रहरु थिए तर फरक अभिनय, फरक चरित्र, फरक अनुहारमा । कोही, कोही बेलुका पिएकोमा पछुताउने तयारी गरिरहेका थिए र भनिरहेका थिए अब हिजोे देखि रक्सी छाडियो यार । हुन त साँझ पर्न अझै धेरै घण्टा बाँकि छ कसले छाड्यो छाडेन साँझ परे पछि मात्र थाहा हुन्छ । सबै सामान्य देखिन्थे ।
त्यो पीडित प्रेमी ।
कुमार नगरकोटिको पात्र ।
त्यो कवि, लेखक वा गालिबको शायरी गाउँदै हिँड्ने ठिटो ।
सरकारी सुब्बा वा पाका उमेरका दारुवालहरु सबै सामान्य थिए । बेलुका गरेका बाचाहरु विस्तारै विस्तारै विर्से झैँ अपरिचित जस्ता देखिन्थे । मानौँ सबैलाई आजको जिन्दगीको मात्र हतारो छ वा भरे बेलुका नियमित यही भट्टिमा जिन्दगी बिसाउनु छ ।
म कथाको पात्र खोज्न भट्टि छिरेको स्वयम् पात्र भएर फर्किंदै छु । हरेक पल्ट यो भट्टिमा जिन्दगी फेरिन्छ,लय वा सम्वाद फेरिन्छ । म कुुन जिन्दगी टिपेर कथा लेखूँ ।

मो.९८४३१३९८१६

मृत्यु प्यलेसमा

रमेश सायन

मैले आफेले आफैलाई एक पल्ट बेसमारी चिमोटें । आँखा खोलें र सिलिङ तिर हेरें । गाला छामें, टाउँको सुम्सुम्याएं । अनि जिउँदै रहेंछु भन्ने पक्का भए पछि ओछ्यान बाट उठें र एक गिलास पानी खाँए ।
मर्न त मरे कै हुँ ।
म भाग्यमानी रहेंछु । जो पायो त्यहिले मृत्युको अनुभव गर्न पाउँदैनन । मैले जस्तो मरेर फेरी बाँच्न पाउँदैनन ।
 मृत्युको खवर सुनाउँन अहिले म हतारमा आफ्नै मृत्युको समाचार लेखि रहेको छु ।
म मर्नु अगाडी,  हामी पचास पच्पन्न जना जति मलामीले एउटा लास बोकेर चिहान घर तिर गहि रहेको थियौँ । चिहान घर एउटा उत्सव मनाउँन शृङगारिएको कुनै पार्टि प्यालेस जस्तो थियो । चारै तिर फूलको बगैंचा, हृदय पगाल्ने संगीत र निलो पानीको दह थियो । म सगैँ लास बोकेर जानेहरु बाटोबाटै फर्के त्यस पछि मैले काँधमा एक्लै लास बोकेर मुर्दा घर भित्र छिरेको थिएँ ।
मुर्दा घरमा शृङगारिएका लासहरुको लाईन थियो । एक कुनामा एक जना सेतो लुगा लगाएको मानिस नबुजिने भाषामा मन्त्र उच्चारण गरिरहेको थियो । ऊ औधी सालिन देखिन्थ्यो । म भित्र एउटा बेजोड उर्जा भरियो । मैले संसार बिर्से र अन्तिम आनन्धमा हराएँ । लासहरु सुतिरहेका थिए प्राय सबै शान्त ।
केही बेर पछि मैले बोकेको लासलाई त्यो मन्त्र पढिरहने मान्छेले एउटा काठको बाकसमा हालेर ताल्चा लगाई दियो र शान्त स्वरमा भन्यो,  के तिमी पनि मर्न चाहन्छौ ? यी लासहरु झै शान्त हुन चाहन्छौ ? तिमीले कहिल्यै नसुनेको संगीत सुन्न चाहन्छौ ?
मैले प्रनश्हरुको उत्तर दिईन । आमुन्ने सामुन्नेको लासहरु हेरिरहें । म बोलिन  । मृत्युको निर्णय गर्न सकिन ।
त्यस पछि त्यो मन्त्र पढ्ने मान्छेले मलाई बेबास्था गर्यो र मन्त्र पढिरहयो ।
ठिक मेरो आँखा अगाडिको लासले आँखा खोल्यो । आफ्नो नाम भन्यो “इश्र्यामान” र मेरो नाम, ठेगाना सोध्यो ।
म–रमेश सायन
मोरङ  ।
त्यस पछि वातावरण शान्त भयो ।
एक छिन पछि फेरि अर्को लासले आँखा खोल्यो र भन्यो “ हेर सायन म पनि तैंले, जस्तै बाँच्न मात्र चाहन्थें एक दिन तैंले जस्तै लास बोकेर एक्लै यो मुर्दा घर छिरेको हुँ । मर्न डर लागि रहेको थियो तर मरि सके पछि थाहा भयो यहाँ जति आनन्द छ, अरु कँही छैन । यहाँको जति मिठो संगीत अरु कही सुन्न पाईन्न । जिन्दगी मैले सोचे  जस्तै गरि बुज्न पाएको छु र यहाँ सबै खुसि छौ । सोचे जस्तै रमाईलो भईरहेको छ ।”
“लास र जीन्दगी यी फरक कुरा हुन, तिमी  मरि सकेका छौ, कसरी जिन्दगी बुज्छौ ? तिम्रो संसार खरानी भैई सक्यो तिमी लास मात्र हौ । म जिउँदो मान्छेसँग तिमी कसरी जिन्दगीको कुरा गर्न सक्छौ ? मलाई मारेर बर्बाद गर्न तिर नलाग । तिमीहरु स्वर्थी मुर्दा हौ । आफ्नो समूह बढाएर यो संसारमा सासन गर्ने सपना नदेख । खवरदार ! अब मेरो मृत्युको कुरा नगर । हामी बाँचेका जिउँदा मान्छेले तिमीहरुलाई खरानी बनाएर बतासमा उढाइ दिने छौ ।”
उसले आक्रोसित मुन्द्रमा कडा स्वरले भन्हरुको अगाडि कुनै हालतमा मर्ने छुईन । मनमनै ए मृत्यु सत्य हो । तेरो पनि अन्तिम उध्येश्य मुर्दा हुनु हो । जन्मिनुको अन्तिम बाटो मर्नु हो । आफ्नै मृत्यु स्वीकार्न नसक्ने लाक्ष्ीा, कायर जिउँदो मान्छे होस् तँ ।”
म मौन बसिरहें । मुर्दाहरु हल्लाखल्लामा परिणत हुदै थिए । शान्ति बिथोलिदै थियौँ । अघि बजि रहेको मिठो संगीत धमिलिदै थियो ।
मृत्यु सत्य हो । फुल्नु र झर्नु सत्य हो । ओरालो पछि उकालो सत्य हो । तर यो मुुर्दा घर मै आएर मर्नु किन । म बाहिरै मर्छु । नदीमा आगोमा, मरुभूमीमा, भिरमा पहरामा, फूलबारमिादाले मलाई गालि गरेको शैलीमा भन्यो “तँ आए पछि यो मुर्दा घरमा अशान्ति भयो सबै रिसाई रहेकाछन् । टा अठोटको सिढी बनाई रहें ।
मलाई देखेर मुर्दाहरु रिसाई रहेकाछन् । आपसमा मैले नबुझ्ने मुर्दा भाषामा सानो ठूलँचेरै पनि लास होस् । ”
मलाई विस्तारै यो मुर्दा घरले पिरोली रहेको छ । यो कुरुप हुँदै गहि रहेको छ। म यहाँबाट भाग्न चाहन्छु, उम्किन चाहान्छु । पछाडि फर्केर हिड्न खोज्दा खोज्दै लासहरुले चारै तिरबाट घेरे । ढोका बन्द गरि दिए ।
म चिच्चाएँ । लासहरुलाई गालि गरें । प्रत्येक लासको अनुहारमा थुकि दिँए ।
त्यस पछि लासहरुले एकै पल्ट मेरो जिउँमा आगोको ज्वाला फाले । म भैँईमा ढलें, र मरें । लासहरु उत्सबमा परिणत भए । सबै खुसि मनाउँन थाले । मानैँहाँको संगीत विथोलियो । फूलहरु ओईलन थाल्यो । पोखरीको पानी धमिलो भएको छ । मृत्यु स्वीकार्न नसक्ने नार्मद । तँ बाँचेरै पनि लास होस् । ”
मलाई विस्तारै यो मुर्दr /> मेरो अनुहारमा ती अघिका लासहरुको जस्तै तेज आउलाकी नआउला ? ती लासहरुले सुन्ने संगीत मैल सुन्न सकुँला कि न सकुँला ? मलाई लासहरुले कस्तो ब्यावार गर्लान् वा सझाए देलान अघिको मेरो लासहरु प्रतिको विचार बुझेर । म मृत्यु पछि पनि डराई रहेको छु, यो मुर्दा घरमा मेरो समकालिन मुर्दाहरुलाई सम्झेर ।
म मरिसके पछि पनि अनेक कल्पना गर्दा गर्दै, मेरो सरिरमा एउटा शक्ति आई पुग्यो । एक्कासी म मरेको मान उनीहरु यसबेला एउटा युद्ध जितेको उत्सब मनाई रहेकाछन् । अब म मरें शून्य चेतनामा मरें । बाँच्ने रहर नपुग्दै यी मुर्दाहरुको समकालिन भएर मुर्दा घरमा आईपुगें ।  
मेरो अनुहारमा ती अघिका लासहरुको जस्तै तेज आउलाकी नआउला ? ती लासहरुले सुन्ने संगीत मैल सुन्न सकुँला कि न सकुँला ? मलाई लासहरुले कस्तो ब्यावार गर्लान् वा सझाए देलान अघिको मेरो लासहरु प्रतिको विचार बुझेर । म मृत्यु पछि पनि डराई रहेको छु, यो मुर्दा घरमा मेरो समकालिन मुर्दाहरुलाई सम्झेर ।
म मरिसके पछि पनि अनेक कल्पना गर्दा गर्दै, मेरो सरिरमा एउटा शक्ति आई पुग्यो । एक्कासी म मरेको मान्छे बाँचें । मुर्दा घरबाट निस्कें । म मरेर बाँच्दा, लासहरु निदाई रहेका थिए । म भागें एक्कासी भागें । भाग्दा भाग्दै विउँजिएछु । विउँजदा पनि जिउँदो छु भन्ने कुराको विश्वास थिएन । आफुलाई झन्डै मरेको घोषण गरेको । कस्तो भयानक मृत्युको सपना । विउँझदा समेत विश्वास गर्न समय लाग्ने मृत्तुको सपना ।

 rashayan@hotmail.com

हरिलालको काठमाडौँ सपना

रमेश सायन


from Nayapatrika

आदि किलो अंगुर किनेर झोलामा हालेँ । हरिलाल मण्डल मुस्कुरायो र बाँकी पैसा फिर्ता दियो । यो काठमाडौंका लामा सडकमा आफूले फलफुल बोकेर डोयाई हिँड्ने साइकलको चक्का जस्तै गोलो जिन्दगी बाँच्ने हरिलाल मेरो उमेरैको हो । उसको ओठको मुस्कानलाई सम्मान गरेझैँ गरी मैले पनि उसले जत्ति नै हासँे र फिर्ता पैसा गोजीमा राखेँ । घर सोधेँ, “सितामणि बिहार” काठमाडौँ आएको कति भो ? “१० वर्ष ।” यहाँ कोको छन् ? “म, श्रीमती र दुई छोरा ।” कमाइ कति हुन्छ ? “महिनाको पन्ध्र ÷सोह्र हजार खाएर पाँच हजार जोगिन्छ ।” त्यसपछि ऊ सानसँग भन्छ, “यो काठमाडौँमा घर बनाउनु छैन, कार वा मोटरसाइकल पनि चढ्नु छैन छोरालाई बोर्डिङमा पढाएको छु सितामणिमा भन्दा यतै रमाइलो छ ।”
मैले नितेश कुमारलाई सम्झेँ र लगत्तै विराटनगरका प्रकाश मण्डललाई पनि ।
नितेश कुमार
बिहारलाई नमुना बनाइरहेका छन् । उनका यी जनता यतै रमाइरहेका छन् । भारतको विशाल भूगोलले नितेश कुमारको चमत्कार हेरिरहेको छ । लालु यादवको खोपिया दिमाग रेलको लिखहरूमा जाम खाएर बसेको छ । फराकिला सडकले नितेशको अनुहार घामसगैँ टल्किरहेको छ । खेतका गह्रामा नितेशको योजना फुलिरहेको छ । हरेक विद्यालयको कक्षाकोठामा नितेशको योजनाको पांग्रा गुडिरहेको छ ।
प्रकाश मण्डलः
विराटनगरमा राम्रो पैसा कमाएका छन् पहिलो नम्बरका अटोमाइल्स मेकानिक हुन् । लालुको पालामा कटिहारको आफ्नो घरको धुरीमा एकाबिहानै काग कराएपछि नेपाल छिरेका प्रकाश अहिले विराटनगरको आफ्नो डेरामा हरेक दिन काग कराइरहेको देख्छन् । अब उनी जसरी बिहारबाट नेपाल छिरेका थिए उसैगरी नेपालबाट बिहार फर्कने सुरमा छन् । उता रासनकार्ड छ, सस्तोमा चामल, चिनी, मट्टितेल र अन्य दैनिक उपभोग्य सामान उतै पाउँछन् । विद्यालयमा यहाँभन्दा रम्रो पढाइ उतै छ । रात, साँझमा सुरक्षा उतै छ । फराकिला सडक र सस्तो बस, रेलको भाडा उतै छ । आफ्ना जति उतै छन् रहरको योजना, साना या ठूला सपनाको बाटो उतै छ । खेतका आलिमा, समयको पांग्रा उतै देखेका प्रकाश पूरापूर मानवीय स्वार्थको एक नम्बरमा छु भन्छन् । त्यही भएर अब नेपालबाट बिहारतिरै जिन्दगीका लामा वा छोटा लाइन पार गर्ने सुरमा छन् ।
तर यी फलफुल व्यापारीले नितेशलाई किन मन पराएनन् त मैले भने “सितामाणि फर्कन मन लागेको छैन ?” उनले फेरि टाउको हल्लाएर मधुरो मुस्कान ओठहरूमा ल्याएर भने । “मेरो पेशा फलफुल बेच्नु हो । मेरो गाँउमा फलफूल किनेर खाने मान्छे छैनन् । उता गर्मी छ यतै बानी भो ।” अनि नितेशको कुरा सम्झाए, उताको रासन कार्ड, नानीहरूलाई विद्यालयमा दिने सुविधा, किसानेले पाउने सेवासुविधा आदि मैले जानेको कुरा भन्न नपाउँदै उनले थपे । “यता पनि उस्तै त हो नि म नेपालमा आउँदा कहाँ यस्तो थियो र मान्छेहरू मरिरहन्थे धेरै बन्द हुन्थ्यो । जनकपुर हुँदै काठमान्डौंसम्म आइपुग्दा धेरै दुःख पाएको थिएँ । बाटोमा धेरै पल्ट पुलिसले मेरो झोला खोतलेको थियो । दुई दिन लागेको थियो । त्यसपछि पनि यहाँ काठमाडौँमा धेरै दुःख पाइयो । धेरै मान्छेले आन्दोलन गरेको थियो । मान्छेहरू पनि मरेको थियो । मलाई नेपाली पनि बोल्न आउँदैन थियो । यहाँ मोबाइल फोन थिएन मैले आफ्नो घरमा फोन गरेको मिनेटको पचास रुपैयाँ तिरेको थिएँ । तीन÷चार मैनामा मात्र एक पल्ट कुरा गर्न सक्थेँ आफ्नो भाइ र आमासँग, तर अहिले म सधँै कुरा गर्न सक्छु । थोरै पैसामा पनि कुरा गर्न मिल्छ । सबै कुरा विस्तारै विस्तारै राम्रो हुँदै गएको छ नेपालमा । मलाई घरमा पनि यतै राम्रो छ भने यतै बस्न भनेको छ । सितामणिमा मेरो थोरै जमिन छ । कमाइ गरेर खान राम्ररी पुग्दैन । अहिले भाइ र आमालाई खान पुग्छ म गएपछि पुग्दैन । फेरि नानीहरू यतै रमाउँछ । मैले पनि अहिले राम्र्री नेपाली बोल्न सिकेको छु । मैले सुनेको छु अहिलेको नेपालको प्रधानमन्त्रीले राम्रो काम गर्छ रे । अनि नेपालमा खै के पनि बनिराखेको छ रे’नि ? बनेपछि राम्रो हुन्छ रे, अनि मेरो ससुराली पनि नेपालमै हो मेरो ससुरा राम्रो मान्छे छ । नेपालमै बस्नु पर्छ भनेको छ ।” मलाई उसको गफमा औधि आनन्द आइरहेको छ । म मोटर साइकलबाट उत्रेको छुइनँ । एक जना नयाँ ग्राहकलाई सय रुपैयाँ किलोको स्याउ बेच्यो र पैसा खल्तीमा हाल्यो । औधी रहरले आफ्नो सानो छोराको कुरा सुनायो “मेरो छोरा छ नि ऊ एकबाट दुईमा जाँदा फस्ट भयो । म छोरालाई डाक्टर बनाउँछु । छोरोले डक्टर पढ्नेबेलासम्म धेरै पैसा जम्मा हुन्छ अनि अर्को छोरो पनि खुब बाठो छ अब उस्लाई पनि स्कुल हालिहाल्छु । मलाई धेरै पैसा चाहिँदैन थोरै भए पनि पुग्छ ।” ऊ साइकल डो¥यार अगाडि जान खोजिरहेको थियो । मैले सोधँे अब घर जाने बेला भयो हो ? उसले एक हातको औँलाले देखाएर “भन्यो ऊ ट्राफिक आयो अहिले फलफुल जैजान्छ जरिवाना काट्छ, गाली पनि गर्छ ।” ऊ म भन्दा ठिक उल्टो पट्टिबाट आफ्नो बाटो लाग्यो ।
मान्छे खुसी हुने अनेक तरिका हुन्छन् । रमाउने अनेक गतिहरू हुन्छन् । यो समयको कारागारमा मानिस अनेक तरिकाले आफ्नो जिन्दगीको जेलमा जन्मकैद भुक्तान गरिरहेका हुन्छन् । हरिलालले पनि गरिरहेको छ । तर उसले जति रमाउने तरिका सायद कमैले मात्र जानेको हुनुपर्छ । मैले पनि उसले जति रमाउने तरिका जानेको छुइनँ । लाग्छ मानिस दुःखी हुनुको पछाडि अनेक सपनाको पहाड हुनुपर्छ । अनेक रहरको समुन्द्र हुनुपर्छ, अनेक आशाको विशाल फाँटहरू हुनुपर्छ । ऊ छोरो एक कक्षामा फस्टा हुँदाको जति खुसी म कहिले हुँला ? देशमा परिवर्तन भयो तर मैलै त्यो हरिलालले जति पनि महसुस गर्न सकेको छुइनँ । उसले भनेको जस्तो देश त विकाश भएकै छ । पढ्नलाई लामो दूरीको बाटो हिँडेर बाटामा खाजा बोकेर जानु पर्दैन । घरमै बसेर पनि आफूलाई विश्वसँग जोडिरहेका छौँ । सानाभन्दा साना रोग लागेर मान्छेहरू मर्ने अवस्था छैन । मर्ने बेलामा पनि बूढाबूढीहरूले मोटर चढ्न पाएका छन् । विस्तारै मानिसहरूको जीवन शैलीमा विभिन्न कारणले परिवर्तन भइरहेको छ । अब हामीभित्र सकारात्मक सोच आउनुपर्छ । हरेक बिहान अफूलाई खुसी बनाउनतिर लाग्नुपर्छ । रमाउन जाने यहीँ छन् घामका पाइला, जुनको आकाश, सँघारमा खुसिको साझ बिहान । मैदान छुने क्षितिजको निलो आकाश, जीवनका रंगीन पाटाहरू । हिमालको छायाँ बज्ने संगीतका अनुपम धुनहरू । हरिलाल मण्डल जतिमात्र रमाउन जाने जीवन रमाइलो मात्र हुन्छ । हामी धेरै प्रकाश मण्डल जस्तै जता पल्ला भारी हुन्छ उतै दगुरिरहेका छौँ । भन्नु पर्दा राम्ररी आफूलाई माया गरेका छैनौं । आफैं केही गर्दैनौँ, हाम्रो लागि अरुले गरिदिनुपर्छ ।
पछाडि फर्केर हेरेँ हरिलाल मण्डल भीडभाडमा हराइसकेको थिएँ । मैले उनीबाट अलिकति खुसिहुन सिकेँ ।
rashayan@hotmail.com

खुसिका बिम्बहरु

रमेश सायन
From Himalay Times (2068.12.11)

म घरको कौसिमा उभिएको छु र, आँखा आकासमा टाँगिदिएको छु । आकास प्रायः निलो छ कतै कतै टाटाटुटी बादल मैले जे कल्पना ग¥यो त्यही आकार भएर आकासै आकास दौडन्छ । सुन्दर फूलहरुको वगैँचा, सेतो हिउँको पहाड,खेतका कान्ला,पाखो बारी,साहुको अनुहार, बादलले आकासको पिठ्युमा बोकेर दौडिरहेको छ । रमाउन किन धेरै बाहाना चाहियो र ? म यिनै बादलका हजार अनुहारमा हराई रहेको छु । आज औधी रमाईलो लागेको छ । यसपाला पनि नबिराई ऋतुमा वसन्त आईपुग्यो, रुखका आँगामा पालुवा पलायो । आरुका बोटहरु उन्माद बंैसमा फुले । पोहोर पनि फुलेका थिए । हुन त यी बोटहरु मैले थाहा पाउँदा देखि नै फुलिरहेका छन् । यी रुखहरु हतपत बुढा हँुदैनन् वा बुढा भएर पनि फुलिरहनु यिनीहरुको भाग्य हो । बिहान हरिलाल ठाकुरको सैलुङमा,सेताम्मे कपालमा, कालो पोलिस लगाईरहेको, त्यो छिमेकी सरकारी हाकिम यी आरुको बोटका बंैससँग कति ईष्र्या गर्दो हो म मनमनै कल्पना गर्न सक्छु ।
बतासले एउटा मिठो वास्ना मेरो नाकै सम्म ल्याएर हुल्यो । मेरो ध्यान बादलबाट वास्ना तिर स¥यो । मेरो आनन्दमा एक ईन्च पनि कमि भएको छैन । आरुका फूलहरु वतासले भूँईतिर खसाल्यो, अलि पर पर उडायो,कुनै कुनै फूल मेरै टाउको सम्म आएर अडियो ।
ठिक यो बेला, म नेपाल घुम्न आएको ईटालियन पर्यटक लुकालाई सम्झन्छु । उसले सबैभन्दा धेरै हाँस्न जानेको हुनु पर्छ, हरेक बहानामा रमाउन जानेको हुनुपर्छ, दोलखाको जिरी हुँदै लुक्ला तिर दौडिरहेको त्यो २१ वर्षे ठिटो,हेर्दा लाग्छ, यो मान्छे हाँसेरै जिन्दगी बिताई दिन्छ । आरुका फूल, गुराँसका बोट,पाखो बारी,सल्लाका वन,डोको, ढाकर,भरिया,उकालो ओरालो जे देखे पनि बेस्मारी रमाएर हाँस्छ । चरिकोटमा सस्तो होटल खोज्दै आई पुगेको उ, म बसेकै होटलमा आई पुगेछ । त्यसपछि केही घण्टा लुकासँग गफिएको छु । बिहानै मलाई उठाएर बजार भन्दा अलि परको पाखो बारीमा लिएर गयो । आरुका फूलहरु देखायो र बेस्मारी हाँस्यो,म आरुका फूलहरु देखेर त हाँसिन तर उसको हाँसोमा थोरै लय मिलाउन हाँसें । केही बेर पछि फर्कंदा उसले भन्यो “तँ हाँस्न त राम्ररी जान्दैनस् जिन्दगीमा कहाँ नेर भेटाउँछस् रमाईलो एक पाईला समय ।” उ फेरि सिङ्गो पहाड उठेर उहीसँग दौडिहाल्ला झैँ गरी बेस्मारी हाँस्यो ।
खुसिका बिम्बहरु अनेक हुन्छन्, लुकासँगै अर्काे एक खुसिको पात्र सम्झन्छु काभ्रे र सिन्धुपाल्चोकको सिमाना इन्द्रावती नदीको किनारा,उमेरमा पैंतीस कटेको हुनुपर्छ, नाम बिर्सें अहिले,तर अनुहारको स्ट्रक्चर आँखाको भित्तामा जीवित छ । पाखो बारीले उनको परिवारको पेट आधा वर्ष पनि जिम्मा लिन सक्दैन,लोग्ने अपाङ्ग छ । दुई ओटी छोरीले मनखुसि विहे गरे । अझै तीन ओटी छन् जसलाई समयले वँैस सम्म धकेलेको छैन नत्र उनीहरु पनि अगुवा दिदीहरुले जस्तै दौडिसक्थे होलान् । तर पनि उनी खुसिको एक प्रतिनिधि पात्र हुन् । पिठ्यूँमा साहूको ठुलो भारी छ, निदारमा पसिना , पैतलामा थकानको गति तर ओठमा ठुलो हाँसो,अनुहारमा कतै देखिदैन दुःखको मसिनो धक्रो सम्म । कुनै गुनासो छैन जिन्दगीसँग । कतै छैन दुःखको भर्याङ । लाग्छ यो इन्द्रवती पारिको क्षितिज भन्दा माथि उनको कतै सपना छैन । पाँच ओटी छोरी जन्माउदा,कुनै दिन लोग्नेले पकाएर खान दिन सकेन । दुबै हात नचल्ने लोग्ने छ । उनि भन्छिन “सुत्केरी हुँदा आफैले उठेर ढिडो मस्काएर खाँए । अहिले लोग्नेको भत्ता आउँछ । अरुका लोग्नेले स्वस्नी कुटेको देखेको छु तर मेरो लोग्ने त ठुलो वचनले पनि बोल्दैन, मया गर्छ, बनि बुतोले लोग्ने र छोरा छोरी पालेको छु अरुका लोग्ने कमाउन निस्कनछन् । म आफै कमाउन निस्कन्छु । अरुले स्वस्नी पाल्छन म लोग्ने पाल्छु । अरु केहि नपाए पनि मैले माय गर्ने लोग्ने पाएको छु । मलाई दुःख कहिल्यै लाग्दैन ।” उनी फेरि बेस्मारी हाँसेर उकालो लागिन ।
म यो कौसिबाट यी दुई पात्रलाई लागातार सम्झिरहेको छु ।
फरक भूगोल, फरक संस्कारका, यी दुई पात्र खुसिका प्रतिनिधि हुन । लाग्छ वुद्धले यी दुई पात्र उनकै पालामा भेटेका भए, “मान्छे किन दुखि हुन्छ ?” भनेर कारण खोज्ने थिएनन् होला ।
कहिले काँहि शहर भन्दा बाहिर दौडदा,खुसिमात्रै बाँच्ने पात्र भेटिन्छन् । उनिहरुको दुःख भुङ्ग्रो मै लुग्छ र जिन्दगी सेकाउने राप मात्र बाहिर निस्कन्छ । सहरमा चाहि जिन्दगी सेकाउने राप भित्र र चिसो खरानी बाहिर ।
सम्झन्छु सहर भनेको सपनै सपनाको आकास हो । खाली खुट्टा हिड्दा हिड्दै,सपिङमहलमा सोकेस भित्र सझाईएको जुत्ताको कल्पना हो । यहाँ खुसिको बिम्ब भेटिन्न, रहरको भूगोल हुन्न । यहाँ आफ्नो बाटो हुन्न, जस्तो बाटो छ उस्तो आफु हुनुपर्छ ।
मैले पछिलो पल्ट केहि नयाँ सहरिया साथीहरुको सँगत गर्न पाएको छु । कोही यतै हुर्केका हुन् । कोही हुर्के र यता आएका हुन् जसलाई यो सहरले निरास बनाएको छ र जिन्दगी सामान्य बाँचेर मात्र सक्न तिर लागेकाछन् । प्रायः बेरोजगार छन् । समय कसरी विताउने भन्ने कुरामा मात्र चिन्ता गरि रहेकाछन् । ती साथीहरु चोकमा अबेर सम्म बसेर आफुले सकेको सैलीमा गफ गर्छन् । जागिर खोज्दा खोज्दै थाकेका अनुहारमा थेतरो पना मात्र छ । कोही त लागु औषद्यको प्रयोगमा मज्जैले फसेकाछन् । सबै पढेलेखेकाहुन । उनिहरुको सपनाको सिमाना छैन । एक बिसाल आकास नापि हिड्ने चराहरु जस्तै आफुले सकेको भूगोल नापि हिड्ने पैतला मात्र छ उनिहरुसँग । रहरको अदिम ज्वाला छ । मैदान जस्तै फाटिलो जोस छ, जाँगर छ, तर पनि निरास छन्, हतास छन् । एैना अगाडि उभिन्छन् र आफ्नो उमेरको हिसाब गर्छन सकिन अव केहि वर्ष मात्र बाँकि छ ।
म कौसिमै छु । एक जोडी चराहरु मेरो टाउको माथि बाट आँखाले देखुन झेल सम्म उडि रहे । लाग्छ यी चराहरु मान्छेलाई प्रेम सिकाउन उडिरहेकाछन् । घाम रातो रगंमा बदलिन खोज्दै छ । चिसो त्यति छैन । यो वसन्तको घाम मेरो जिउ छामेर ओरोलो खस्ने अन्तिम तयारीमा छ ।
म कौसिबाट ओर्लन्छु र फेरि लुकालाई सम्झन्छु । केहि दिन अगाडी देखि लुकासँग अनलाईनमा खुसिका कुरा र रमाउने अनेक तरिकाको विषयमा गफ भैरहेको छ । आज पनि अफलाईन मेसेजमा लुकाले लेखेको रहेछ । “ भ्रम पनि मिठो हुन्छ, एउटा सुन्दर कल्पना जस्तो,देख्दा देख्दैको सपना जस्तो । रमाउने तरिका फरक हुन्छ,खुसिहुने बाहाना अनेक हुन्छन् । रमाउन जान्नु पर्ला,हेरि रहे बादलमा पनि आफ्नो अनुहार भेटिएला,दोडदा दौडदैको मोटरको धुवा,घर छेउको पिपलको रुख,हरियो चौर,आफनै घरको धुरी वा गरि गरि आफ्नै देसको नक्सा आदी आदी बादलमै पनि भेटिएला । यो बादलसँगको भ्रममा पनि आन्नद छ । सुदुर जीवनको कल्पना,लोभ लाग्दा सपनामा पनि सोन्दर्यता छ । सायन तेरो देसमा रमाउने हजार बाहानाछन् रमाएर हेर ।” अगि म कौसिमा बादलसँग त्यतै हराई रहेको थिए । अहिले ठ्यक्कै लुकाले त्यहि भावको मेसेज पठाएछ । मैले लुकाबाट हिजो अस्ति नै यो कुरा सिकेको हुँ या मैले आफैले जानेको हुँ ? जे होस रिप्लाईमा लेख्छु “लुका तँ मेरो देसको सोन्दर्य देखेर सम्झि सम्झि हाँस,म तलाई सम्झेर, हा.......हा........।

ल्हासो कालिञ्चोक

ल्हासो कालिञ्चोक

रमेश सायन
rashayan@hotmail.com


सहरको उज्यालोभन्दा अलि पर । चिसो तर फोहोरी बतासभन्दा अलि टाढा । संगीत बिथोल्ने हल्लाभन्दा उ पल्लो भूगोल, इन्द्रेणी आकाशलाई छेकेर समयको युद्ध गर्ने बिहानभन्दा माथिल्लो मिरमिरे र पहिलो पल्ट आफैँलाई चिमोटेर ब्युँझाउनुपर्ने प्राकृतिक सोन्दर्यको समाधिमा छु, यतिखेर ।
यहाँ मैले आफैँलाई राम्ररी सम्झेको छुइनँ । अरुलाई सम्झने कुरा त झन् शून्यभन्दा पनि तल खसेको छ ।
म यो उमेरसम्म आइपुग्दा मेरो पैतलाले धेरै भूगोल छामेको छ । टाउकोमा हिमाल, पहाड, तराईको घाम ठोक्किएको छ । अनुहारमा समयले पोतेको घाम पानीकोे रंगीन रेखाको सुदूर सुरुङ छ । तर पहिलो पल्ट यसरी हिउँ राम्ररी छुन पाएको हुँ, हत्केलाले राम्ररी खेलाउन पाएको हुँ । जुत्ता खोलेर राम्ररी खाली खुट्टा दुई मिनेटसम्म उफ्रन पाएको हुँ ।
धन्यवाद मिंगुर शेर्पा ।
काठमाडौँको हल्लाखल्ला, धुलो र फोहोरको बीचतिरै मलाई कालिन्चोकको यात्राको निम्तो दिएका थिए मिगुंरले । उनी पेसामा होटल र यातायत व्यवसायी हुन् । टुरिजम क्षेत्रमा पनि राम्रै रुचि राख्छन् । मिंगुरले, मलाई शेर्पा लवजमा कालिञ्चोकको सोन्दर्यता सुनाइरहँदा मन हत्तारिरहेको थियो । त्यसको ठिक चार दिनपछि म चरिकोट पुगिसकेको थिए ।
मिंगुरले हामीलाई साना जिपबाट यत्रा गर्ने सल्लाह दिइरहेका थिए । तर सुनिल कार्की र मैले मोटोरसाइकलको यात्रा रोज्यौँ । चरिकोटबाट उकालो चढ्दै जाँदा आँखै अगाडिको गौरीशंकरको उचाइ पनि घाँटीभन्दा माथि उक्लन नसकेको जस्तो लाग्थ्यो । कुइरो लिगलिग कोटको दौडमा द्रव्य शाहको अगाडि घलेहरू जस्तो मात्र देखिन्थे । कुइरोको उचाइभन्दा माथिको यत्रामा हामी छौँ । जसोतसो मोटर दौडाउन सक्ने मात्र बाटो छ । लम्बाइ छ चौडाइ छैन । कतै–कतै श्रमिकहरू बाटो बनाइरहेका भेटिन्छन् आँखाले छाम्न सकुन् झेलको उचाइ छ । फेदीको कल्पना मात्र गर्न सकिन्छ । हतारमा पात खसिरहेको डरलाग्दो जंगलको बीचैबीच उकालै उकालोको यत्रा । उचाइ उचाइ नै हो रहेछ जतिमाथि गयो उति रमाइलो । उति आन्नद । त्यसै मान्छेहरू सगरमाथाको दौडमा ओइरो लागेका होइन रहेछन् ।
बिहानको नौ बजेको छ । तल चरिकोेबाट उकालो लागेको दुई घण्टा बितिसकेको छ । कुरीबजारमा भाँडामा जमेको पानी एक सुन्दरी युवतीले सानो घनले फुटाइरहेकी थिइन् । एक्कासी हिउँहरूको सेताम्मे बस्तीमा पुग्दा म चिच्यएँछु, कराएँछु, आँखाबाट आँसु झरेछ । म हिउँमाथि छु आँखाले हिउँ छामिरहेछ । हत्केलाले हिउँ समातिरहेछ । पैतलाले हिउँ नै टेकिरहेछ । सानो तर सुन्दर कुरीबजार शान्त छ औधी शान्त । साहेद सबै सुन्दर कुरा शान्त हुन्छन् । मलिन हुन्छन् । नरम हुन्छन् । त्यही भएर फूल शान्त भएको होला, शिशुको अनुहार मलिन भएको होला । संगीत मनलाई समेत पगाल्न सक्नेगरी नरम भएको होला ।
हिउँमा उफ्रिदा म राम्रैसँग लडेको छु । घुँडामा चोट लागेको छ तर दुखाइको गति मन्द छ । दुखाइतिर ध्यान गएको छैन । यही चोट काठमाडौँको हल्लाखल्लामा लागेको भए यो दुखाइको गति राम्रै हुने थियो होला । म हतारमा डक्टरकोमा पुग्थे । हतारमा पेनकिलर खाने थिएँ । एक्सरे गर्थँे र हतार मै चिन्तामा डुब्थे होला तर यहाँ त्यस्तो केहीको आवश्यकता महसुस भएको छैन । कुनै हिउँले भरिएको भित्तो, कुनै रुखको बुटो, कुनै चुच्चो ढुंगो, संगीतको शैलीमा उभिएका पहाडका थुम्का सबै क्यमेरामा कैद गरिरहेँ । बासी र चिसो खाना नपाइने कुरीका यी सुन्दर होटलहरूमा खाना अर्डर गरेको दुई घण्टापछि मात्र पाइँदो रहेछ । वा नाकै ठोकिने उकालो बाटोको अन्तिम टाकुरामा कालिन्चोक भगवतीको दर्शन गरेर आएपछि मात्र ।
कुरी बजारमा होटलहरू मात्र छन् । खानेपानीका पाइपहरू हिउँले पुरेको छ । मुहान जमेको छ, धाराको टुटीबाट पानी खस्दैन । हिउँ उमालेर खाइन्छ हामीले पनि हिउँ पगालेर पानी खायौँ । कालिन्चोक भगवतीको मन्दिर पुग्ने रहर छ तर आँखाले उकालो नाप्दा मनसँग पैतलाले ठूलै युद्ध गर्नुपर्छ जाउँ कि नजाउँको अन्तमा मनले युद्ध जित्छ र पैतला लुखुर लुखुर उकालो लाग्छ । राम्रै हिँड्नेलाई पनि दुई घण्टा लाग्दोरहेछ । हामी तराईमा हुर्केकाहरूलाई समयको सीमा तोकेर भन्न नसकिने रहेछ । तर हामीलाई थकाइको कतै महसुस भएन । कतैकतै भीरसँग रम्रै डरसम्म लागेको हो । हात खुट्टा दुवै टेकेर उकालो चढिरह्यौँ । फेदीतिर स्थानीयले लौरो टेकेर जानु भनेर सुल्जाइरहेका थिए । तर हामीले लौरो टेकेर हिम्मत घटाएनौँ । एक÷दुई हुल यत्रु माथि मन्दिर पुगेर ओराले झरिरहेका थिए । उनीहरूको अनुहार युद्ध जितेर फर्केको बहादुरको अनुहार जत्तिकै उज्यालो थियो । कतिलाई चाहिँ उकालो चढ्दा चढ्दै बाटोमै जित्यौँ र अगाडि बढ्यौँ । केही मोटा मान्छेहरू हाम्रो पातलो शरीर देखेर इष्र्या गरिरहेका थिए । सुनिल त्यो भीरमा पनि बाघ सम्झन्थे र भन्थे यहाँ अहिले बाघ आए हामी के गर्नु ? म बेसमारी हाँस्छु मेरो हाँसो पहाडमा ठोकिएर फेरि एक मिठो लयमा मैतिर फर्कन्छ । बिचरा बाघ यो उकालोमा कसरी चढ्न सक्छ र यहाँसम्म आइपुग्छ ? लु आइनै हाले पनि यहीँ भिरबाट लडेर मर्छ । हाम्रो गफ सुनेर यत्रुहरू मझैले हाँस्छन् र केही सेकेन्ड भए पनि उकालेको पीडा राम्ररी बिर्सन्छन् । ३,८४३ मिटर अग्लो यो टाकुरामा पैतला एक बिन्दास पारमा बिसाउँछौँ । फनफनी घुम्छौँ । सानो चौडामा फैलिएको यो टाकुरामा कालिन्चोक भगवतीको छानो बेगरको मन्दिर छ । त्रिशुलै त्रिशुलको भीड छ । हिन्दु र बुद्ध धर्म मान्नेहरू एकै ठाउँमा जम्मा हुन्छन् । आ–आफ्नै विश्वास बिसाउँछन् । आ–आफ्नै शैलीमा भगवती रिजाउँछन् । चारैतिर मन्त्र लेखिएका ध्वजा टाँगिएको छ । केही औधी डरलाग्दो ठाडो सिँडी चढेर यहाँसम्म पुगिन्छ । माथि टाकुरामा गणेश हिमाल, गौरीशंकर, लाङटाङ हिमाल निधारसम्म आएर उभिन्छ । आँखैभरि हिउँ नै हिउँ जम्छ तलको कुरीबजार उठेर हिँडिहाल्ला जस्तो लाग्छ । भिर पहराहरू हामीसँग बोलुँलाझैँ गर्छन् । थकाइ भोक प्यास सबै बिर्सिन्छ । बतासको कलिलो स्पर्श उस्तै मिठो संगीत उस्तै लय मिसाउने ती चुच्चाचुच्ची टाकुरा त्यो अन्तिम मनवीय पैतला टेकिने भूगोल । हो, त्यो भन्दामाथि कुनै मानवीय बस्ती छैन । अघि उकालो चढ्दाचढ्दै लागेको थियो ईश्वरलाई यति अप्ठ्यारो ठाउँमा अएर किन बस्नु परेको होलो । तेस्तै कुरीबजारकै छेउतिर बसेको भए पनि भैहाल्थ्यो नि । अहिले बल्ल थाहा भयो । ईश्वर भनेको सौन्दर्य हो रहेछ । वा ईश्वरलाई पनि हामीलाई जस्तै सोन्दर्य मात्र मन पर्दाेरहेछ ।
यहाँ जताततै कविताको संगीत छ । जताततै महाकवि देवकोटा उभिन्छन् । रिमालका सपना बाँच्छन् । चराहरूले नापेका आकाश भेटिन्छ । नगबेली नदी देखिन्छन् । वर्डस्वर्थ झर्ना बनेर उभिन्छन् ।
यसपछि हामी ओरालो झर्छाँै । अघि नै अडर गरेको खाना खान्छौँ । शेर्पाहरूको आफ्नै लवजको गफ सुन्छौँ । ईश्वरमाथिको तर्क सुन्छौँ । पे्रमिल छ बतासको स्पर्श, चिसो तर एउटा मादक बास्ना हिउँ माथिमाथि दौडन्छ, त्यतिकै मैले यो ठाउँमा आफैँले आफैँलाई चिमोटेर बिउँझाएको होइन रहेछु । स्थानीयहरूको बहस सुनिरहेको छु । बुद्धिष्टहरू बलि चढाउन हुन्न भन्दारहेछन् । उनीहरू यही कुरामा तर्क बलियो बनाउँदा रहेछन् तर हिन्दुहरू बर्षैैभरि बलि भाकेर राख्छन् । जिउँदा पशुपंछिहरू यो ठाडो उकालोमा घिसार्दै पु¥याउँछन् र अन्तिम पल्ट हिमालको सौन्दर्य देखाएर मार्छन् । सम्झन्छु ती बलिमा चढ्ने पशुपंछिले पनि पीडा कम भएको महसुस गर्छन् होला यो विशाल सौन्दर्यको अगाडि ।
चरिकोटबाट केही घण्टाको मोटर यत्रापछि पुगिन सकिने रहेछ यो ठाँउमा । अब हामी फर्कन लागेका छौँ । कुरीबजारका होटलहरूमा बेसमारी आतित्थ्य पायौँ जसले औधी मिलनसार आफन्तको सम्झना दिलायो । फेरि भोलिदेखि भीडभाडमा गज्याङमज्याङ जिन्दगी बाँच्नु छ । आफूलाई अगाडि दौडनु छ ।
फेरि मनले भन्छ ल्हासो कालिञ्चोक ।

भूँई तिर खसेका पखेटा र आकास छुन उडेका सपना

रमेश सायन




यति खेर म मातिन शुरु गरिसकेको छु । सायनले पिउँदैन भन्यो भने धेरैले पत्याउँदैनन् र पिउँछ भन्यो भने पनि उक्तिले नै पत्यउँदैनन् ।
दिनले भरखरै आत्म हत्य गर्यो । रात जूनकीरिको पुच्छरमा अडिएको छ । मैले केटाकेटीको कुरा सम्झिएँ । आमाले जुठेल्नामा भाँडा माझिरहेको बेला आमालाई जूनकीरी देखाउदै भन्थेँ “आमा मलाई जूनकीरी बनाई दिनु, म पनि जूनकीरीले जस्तै बत्ति बालेर माथि मामा घर पुगेर आउँछु ।” आमासँग झगडा गरिरहन्थे । आमाले फकाउँदै भन्नु हुन्थ्यो “तँ त मान्छे हुनु पर्छ ज्ञानी ठूलो असल मान्छे , फेरि यो जूनकीरी कहिल्लै खादैन यो त पुच्छरमा बत्ति बालेर उडी मात्र रहन्छ, तँलाई भोक लागिरहन्छ । जूनकीरी भईस भने खान पाँउदैनस्” भन्नु हुन्थ्यो । मलै भोकको डरले जूनकीरी हुन्न भनेको थिँए ।
रक्सी पिएको बेला चरा हुन मन लाग्छ । सुदुर भएकी प्रेमिकालाई भेटेर हिमाल देखाउन मन लाग्छ । चुल्ठो भरी गुँरास सिउरिदिदै पहिलो पल्ट उनको मन पग्लने संगीत उपहार दिइएर , आजको घामले आत्महत्य गरे झै मर्ने रहर पलाई रहन्छ ।
आज बिहान मेरो घरमा एक जना गाईने आएर बेथितीको संगीत बजाएर गयो । मैले उनको घर, ठेगाना र नाम केही सोधिन । रु बीस दिए पछि आधा संगीत बजाउँदा बजाउँदै मेरो घरको पीडिबाट बहिरियो । अहिले मलाई उनको संगीतमा नडुबेको मा दिन भरिकै सबै भन्दा हिट पछुतो लागिरहेको छ ।
अगि भन्दा अहिले अलिक बढी मात्ति सकेकोछु । वइटरले मेरो गिलासमा एक पेग थपेर गएको छ । म झ्याल नेर छु । बाहिर एउटा चेरिको रुख छ । सानो सुकेको हाँगोमा मेरो जस्तै जिन्दगी बोकेर सकि नसकी एउटा लार्भा उकालो लागिरहेको छ । लार्भाले यो सुकेको हाँगोमा के खाला ? र कहिले पुतली बन्ला ? कहाँ पुगेर थाहा पाउला ? म सुकेको हाँगोमा छु । मेरो यात्रा ओरालै हो । पुतली हुन मैले हरियो हाँगो र कलिला पातहरुमा पुग्नु पर्छ ।
अघि वाइटरले थपेको एक पेग सक्कि सकेको छ । हाँगो भुलेको त्यो लार्भा र मेरो जिन्दगी कहाँ नेर फरक छ ? म सोचि रहेको छु ।
एम. ए. प्रथम श्रेणीमा पास गरेको एक वर्ष भयो । अक्षर मात्र चिनेको २२ वर्ष पुगे छ । साँझमा पिउने पैसा नपुगेर साथी भाई सँग जिन्दगी चलेको कति हो कति ।
वर्षादमा खोल्साले पनि संगीत बोकेर ओरालो झर्छ र नदी सँग भन्छ “तेरो जस्तो संगीत म सँग पनि छ तँ जति धमिलो छस् म पनि उत्तिनै धमिलो छु भन तेरो मेरो बग्नै शैलीमा काहाँ नेर फरक छ ” हिउँदमा उहि खोल्सोले रुप बदलेर मलाई भन्छ “ भन सायन तँ र म मा कहाँ नेर फरक छ ?, वर्षादमा धमिलो संगीत बोकेर ओरालो झर्छु र हिउँदमा तँ जस्तै उराठ बाच्छु ।”
मेरो जीवनको समानान्तर रेखा बाँच्ने त्यो लार्भा , त्यो खोलो र यो देशको आधि भूगोल छ मसँग । मनले भन्छ “ एक्लो तँ मात्र कहाँ छस् सायन । वइटरले अर्को पनि पेग थपेर गएको छ ।
पछाडि मेरै उमेरको एक तन्देरी आएर एकदुई पेग लगाई सकेको छ । उसँग बोल्न आबश्यक ठानिन । हेर्दा मेरो भन्दा पनि खराब जीन्दगी गिलासमा तैरिरहे जस्तो लाग्थ्यो । यो अहिले नै रक्सी पिउँदा पिउँदै भु्कलुक्क मर्यो भन,े मलाई उस्को मृत्युको ठूलो ईश्र्या लाग्ने छ । अगाडी पछाडीको टेवलको सम्बन्ध यति हो यो साँझमा यो सगँको । अहिले तल माथि हल्लि रहेको छ यो पिउनु को नियमित आकासमिकता होे । पिउन अलि गाह्रो भएको छ । भुपिलाई सम्झिएँ “पिउन कति गाह्रो छ पिएर त हेर साथी ।”
आगाडिबाट होटल साहुनीको ठूलो स्वर सुने “गवरा लागेको केरा जस्तो” कसलाई के अर्थमा कराई खास अर्थ राखिन । तर साहुनीको यो आवजले केहि सेकेन्ड रक्सीले छाडेको भ्रम भयो । सम्झेँ मेरो पनि त जीवन कहाँ सग्लो, सिधा, सरल , केराको थाम जस्तो छ र कँहि कतै नमिलेको बाछिटाले हानेको माटाको लिउन जस्तो । नागबेली सपना बिहान बेलुका अल्झिन्छ । भोलि बिहान कस्तो बाँचिएला ? कहाँ पुगिएला ? बालकले केरेको निर उद्घेश्य कर्ङमर्यङ रेखा जस्तो ।
अगाडिको टेवलमा चालिस नागेका जस्ता दुई जना आएर बसे । उमेरमा मेरा बा जस्ता छन् । रेड लेब रक्सीको एक÷ एक पेग मागेर केहि सितन सँग पिउन थाले ।
मैले बेसमारी पिएको छु तर होस ठेगान मै छ । चुपचाप बसि मात्र रहेको छु ।
एउटाले देशलार्ई गालि गर्यो , अर्काेले नेतालाई , देश खराब भन्यो, खत्तम भन्यो ,यो देश मै बस्दिन भन्यो । हिमालको सौन्दर्यतालाई गालि गर्यो र लरबराएको स्वरमा अरु थप एक÷एक पेगको अडर गर्यो ।
बिजुली निभ्यो । कोठा एक बराबर रंगमा बदलियो । साहुनीको मिलेको अनुहार ,अगाडि टेवल माथिको महंगो रक्सीले भरिएको गिलासको आयतन, मेरो हल्लि रहेको आकाश, पछाडिको टेवलको निरास अनुहार कालै भए पनि एक रगंमा बद्लियो ।
वइटरले मैन बत्ति बालेर टेव टेवलमा राखि दियो । मैले आफ्नो लामो नाक, गहिरा आँखा चुस्स पालेको दारी, गहिरा गाला एक सरो छामेर भ्याए । समयले जीवन ओरालो खसाले झै मैन पग्लिएर थोपा थोपा भूई तिर खस्यो ।
अगाडिका दुईटैले चुरोट सल्काएर धुवाँ मास्तिर उडाए । धुवाँमा कतै मेरै नाक जस्तो आकृति बन्यो, कतै झिंगाको जस्तो पखेटा, कतै बिरालाको जस्तो आकृति , घरि आफ्नै देशको जस्तो नक्सा ,घरि आफ्नै प्रेमिकाको उदास आकृति , घरि सबै हरिया पात झरेको उजाड रुख जस्तो ।
यहाँ पनि कतै नमिलेको मेरो आफ्नै जिन्दगी जस्तो ।
मैन आधा पग्लिसकेको छ । यहाँ अहिले अलि शान्त जस्तो छ । अगाडि अछाडिकाले बोलेको खास सुनेको छुईन । वइटरले थप पेग र खानेकुराको बारेमा सोधेको छैन । एउटा पुतली बलिरहेको मैनकोे ज्वालामा आएर ठोकियो । पखेटा पोलेर अलि पर गएर लड्यो । फेरी सकि नसकी ज्वालामै आएर मुख जोतेर भूई तिर खस्यो । छटपटाउँदा छटपटाउँदै एक छिन पछि शान्त भयो ।
उज्यालोको सपना बोकेर हिड्दा हिड्दै कहाँ पुगेर पुतली झै मरिदो हो । मैले मृतु सम्झें ।
आगाडिका ती दुई उठेर बाहिर लागे । बाहिर कुकुर भुक्यो । मैले पनि खाएको बिल तिरें । एकाध मिनेट पछि म पनि बाहिर लागे । मलाई देखेर पनि कुकुर भुक्यो । मैले कवि बोनम प्रतापलाई सम्झिए । उनिसँग पिउँदा प्रया भन्छन् “ रेड लेवल, ब्ल्याक लेवल वा कोदाकै लोकल पिए पनि उहि हो, उस्तै हो गति , उस्तै हो मातिनुको नसा, उहि हो हल्लिनुको रंग, खुट्टा लरखराएको देखे पछि कुकुरले जे पिए पनि हेपेरै भुक्छ ।
बाहिर पंखेटा खसेका छिचिमिराहरु भँई भरि लडिरहेका थिए । सपना बोकेर आकश छुन हिडेका छिचिमिराको पनि मेरो जस्तै एका तिर सपना बोक्ने पखेटा र अर्काे तिर जिउ खसेको थियो ।
बिराटनगर ९८४२०४५६९३
चबकजबथबल२जयतmबष्।िअयm

टुकुचाको किनारामा एक साँझ

टुकुचाको किनारामा एक साँझ

रमेश सायन
टुकुचा औधी धमिलो बगेको छ । म पुलैमाथि छु । सवारी साधनहरू, आफ्नो कडा हेडलाइटले मेरो अनुहार छामेर हतारमा दगुरिरहेका छन् । रात आफूलाई बैंशालु बनाउन हतारिरहेको छ । जसको प्रतिनिधित्व महानगरपालिकाले बन्ध्याकरण गरिदिएको भुस्याहा कुकुरको अन्तिम वंशले गरिरहेजस्तो लाग्छ । जुन घिनाउँदै टुकुचामा खसेको छ । बादलमा आफ्नो अनुहार लुकाउन नसकेकोमा अहिले जुनलाई बढो पछुतो लागेको हुनुपर्छ । मेरो शरीरबाट आइरहेको सेक्सी एपेक्स पर्फ्युमको गन्धसमेत टुकुचाले खोसेर आफ्नो अमिलो गन्धमा मिसाइसकेको छ । मेरो नाकले यो फोहोरी टुकुचाको गन्धसँग एकोहोरो युद्ध गरिरहेको छ ।
काठमाडौंको सिङ्गो सभ्यता चोभारको छिँडीबाट ओरालो खसालेर टुकुचा ओरालैओरालो बग्छ । गंगाको किनारमा नभनिदियोस् हाम्रो कठमाडौंको मकाएको सभ्यता । उता कतै नसम्झियोस् काठमाडौंको आफ्नो पूर्वरूप । मैले मनमनै टुकुचालाई अनुरोध गरे ।
अहिले सहरको सडक मेरो हो भन्दै हिँड्नेहरूको संख्या विस्तारै खहरे खोलोको रूपमा अगडि आइरहेको छ । जसले टुकुचालाई गाली गर्ने सही समय सम्झेर गर्वका साथ धित मर्नेगरी गाली गरिरहेका छन् । जसका आँखाले मलाई समेत एकै शैलीमा मिसाएर आफ्नै लाइनमा उभ्याउन भ्याइसकेका छन् । एउटा मान्छे खुट्टा लरखराउँदै मेरो अगाडि उभियो र लरबराएको आवाजमा मलाई भन्यो, “जीन्दगी रक्सी जस्तै स्वादिलो भैदिए दुनियाँले मेरो जिन्दगी पनि स्वादहरूको सूचीमा दर्ता गर्थे होलान् तर जिन्दगी सधैँ पिइसकेको खाली सिसी जस्तो मात्र भइरहन्छ ।” रक्सी पिएको बेला कहाँबाट आउँछ यसरी जिन्दगीसँग गहिरिने दर्शन ? म गम खान्छु ।
किन बोल्नु यो मान्छेसँग ?म केही बोलिनँ । ऊ आफ्नै सुरमा बोलिरह्यो । म टुकुचामा गन्ध सुँघ्न उभिएको यो रातको यो पुलमा । ऊ टुकुचामा गन्ध मिसाउन आएको हो । कारण फरक छ । तर ऊ पनि म जाने बाटोतिरै लरखराउँदै अगाडि लाग्यो । म भन्दा निक्कै पाको उमेरको यो मान्छे, जीवनको पठशालामा म भन्दा अब्बल दर्जाको हुनुपर्छ ।
म अघि नै घर पुग्नुपर्ने मान्छे । साँझतिर बाल्मीकि क्याम्पसमा भेट भएका सबै कवि मित्रहरू घर पुगिसकेका हुनुपर्छ । म पनि घरै जान्छु भनेर हिँडेको थिएँ । बीचैमा टुकुचाको पुलमाथि उभिने रहर लाग्यो । रहरको अगडि कसको के लाग्छ । यो रातमा यो पुलमाथि टोलाउनुको करण केही छैन ।
सरकारले सुरक्षा व्यवस्था रामै्र गरेको छ । महानगरपालिकाको प्रहरी बोकेको गाडी मेरो अगाडिबाट गयो । मलाई केही भनेन । यो लगभग दुई घण्टाको बीचमा त्यो रक्सी पिएको मान्छेबाहेक अरू कसैले पनि केही भनेको छैन सायद भन्नै पर्नेगरी असामान्य भएको छुइनँ, अहिलेसम्म । तर जरुर म अझै केहीबेर यसैगरी उभिरहेँ भने मलाई पुलिसले आफ्नै शैलीमा सोधपुछ गर्नेछ । झोला खनतलासी गर्नेछ र भर्खर पढिसकेको तर झोलाबाट निकालेर नथन्क्याएको लियो टल्सटायको सारै भद्दा र गज्याङमज्याङ पात्रहरूको लामो उपन्यास तर असाध्य सुन्दर ‘वार एण्ड पिस’ र लामा कविताहरूको सानो र सुन्दर किताब वैरागी काइँलाको ‘अन्धामान्छे र हात्ती’ भेट्नेछ । म यहाँ उभिनुको कारण सोध्नेछ । म कारणमा, टुकुचाको गन्ध र सहरको सभ्यता बुझ्न उभिएको हुँ भन्नेछु ।
सामुन्ने थोत्रा कपडा र पुराना बोराले आफ्नो शरीर छोपेर सडकको ल्यमपोष्टमुनि झोक्राई रहेको मेरै उमेर बराबरको जस्तो लाग्ने त्यो मान्छेकै हाराहारीमा मलाई बुझेर, पुलिसले चुपचाप छोडिदिनेछ । मलाई बेवास्ता गर्नेछ र कुनै केरकार गर्नेछैन ।
रातिको साढे दस बजेको छ । अब लगभग सडक सुनसान जस्तै भइसकेको छ । टुकुचाको किनारामा उभिएको घरको तेस्रो तलाको झ्याल खुल्यो मैले मान्छेको अनुहारै त देखिनँ तर एउटा प्लाष्टिकको पोको खस्यो र पानीमा आफ्नै लयको सङ्गीत बज्यो । त्यो प्लाष्टिकको पोको जुन र बिजुलीको उज्यालोमा मेरो आँखाको रेटिनाबाट टाढा बग्न नसकेर त्यतै किनारातिर अल्झी बस्यो । जसरी अल्झिएका छन्, स–साना सपनामा हामी नेपालीका लामा र पट्यार लाग्दा जिन्दगीका लाइनहरू । जसरी अल्झिएका छन् सरकारको हुटिट्याउँले आकाश थाम्ने उखानको योजना ।
म आफ्नै पारामा बगिरहेको छु । एकजना कवि मित्रको फोन आयो । मैले नढाँटी भनेँ “म टुकुचामा छु ।” उनले पनि नढाँटी भने, “म ठमेलमा छु ।” लगत्तै मलाई ठमेल आउने निम्तासँगै उनको रात्रिकालीन जीवनको ठेगाना दिए । तर मलाई घर जानु थियो । अब हल्लाखल्लामा मेरो मथिङ्गल बिथोल्नु थिएन, आउँदिन भनिदिएँ । टुकुचाको गन्धले मलाई एक तमासको तनाव दिइरहेको थियो ।
घरतिर लाग्दै गर्दा टाउकैमाथिको होडिङबोर्डले मेरो पैतला रोक्यो । हुन त यो सहरैभरि होडिङबोर्डै होडिङबोर्ड छ तर यो अमिता बच्चनको डाबर च्यावनप्रासको यो विज्ञापनिक बोर्डले मलाई लुते भइस् भनिरहेको जस्तो लाग्यो । मैले एकसरो आफ्नै आँखाले आँखाभन्दा मुनिको आफ्नो शरीर हेरेँ भ्याए । त्यसकै ठिक पारिपट्टी शाहरुख खानको फेयर एण्ड हेण्डसमको निक्कै ठूलो होडिङबोर्डले पनि मेरो कालो अनुहारलाई जिस्क्याएर भनिरहेझैँ लाग्थ्यो, “सायन समयको पासा पल्टा तँलाई कसैले पत्याउँदै यो टुकुचाको किनारामा, अब गोरो हो, तेरी प्रेमिकाको योग तँलाई हैन तेरो छालालाई प्रेम गर्ने परेको छ ।”
तर मैले यी कुनै विज्ञापनलाई टेरिनँ । खास वास्ता गर्न खोजिनँ र सरासर अगाडि लागेँ । यी मल्टिनेसनल कम्पनीले आफ्नो साम्राज्य कलिला टिनएजर्स्देखि पाकासम्म फैलाएका छन् । बलेसीदेखि चुलो र आँखाको नानीसम्म पुगेका छन् । हामी नेपालीलाई फकाइ–फकाइ आफ्नो व्यापारको शैली बोकेर यो सहरको छातिमा गर्वसाथ उभिएका छन् ।
लाग्छ यो टुकुचाको किनारमा समयको राजमार्ग आफ्नै गतिमा दौडन्छ । किनारामा सपनाहरू पनि सुकिलै उभिएका छन् । किनारमा एकाध फूलहरू पनि आफ्नै बैंशमा फुलेका छन् । यसको गन्ध नियमित जस्तो छ । बाह्रैमास एकै गन्ध हावाको पिठ्यूँ चढेर आकाशमा फैलन्छ । गन्धहरूको दर्शक नियमित निःशुल्क आउँछन्÷जान्छन् ।
पोहोर साल जन्मेको बालकले आमा भन्न जानेको छ । आफ्नै पैतलाले भूगोल छामेर उभिने कसरतमा छ । समयको टुँडिखेलमा बादशाहको शालिक नाघेर घोडाहरू आफ्नै दौडमा छन् । तर बिचरा यो टुकुचा कहिल्यै सुकिलो बग्न सकेन । छाति फुलाएर सहरको सभ्यातामा उभिन सकेन ।
घण्टाघर ठिक समयमा बाह्र बजाउँछ, कुखुरो ठिक समयमा बिउँझन्छ, चराहरू ठिक समयमा गुँड फर्कन्छन् । वसन्त सालै पिच्छै ठिक समयमा आइपुग्छ । ठिक समयमा मुनाहरू हाँगामा देखिन्छन् । सबै ठिकठाक दुरुस्त छ । गमलामा गुलाफको फूल आफ्नै गतिमा फुल्यो, फक्रियो, आफ्नै गतिमा ओइलियो र झ¥यो ठिक समयमा आफ्नो बास्ना हावामा पठायो । म घर पुग्न लागेको छु तर टुकुचाको गन्धले रिङ्गटा लाग्ला जस्तो भइरहेको छ । टुकुचाको सभ्यताले बेसमारी मथिङ्गल बिथोलिरहेको छ । किन टुकुचा ठिक समयमा बिउँझन सक्दैन ? किन टुकुचा ठिक समयमा उठेर हिँड्न सक्दैन ? किन समयभन्दा पछाडि छ टुकुचाको सहरी सभ्यता ? किन टुकुचाको सङ्लिने धर्म बिथोलेर हामी शानसँग यो सहरको नाम जोडेर दौडन्छौँ ? म अहिले फनफनी घुमिरहेको छु, टुकुचाको गन्धसँग ।
पानी, असिना र हिउँको पुर्खा वाफ हो । उकालोको पुर्खा ओरालो हो र ओरालोको पुर्खा उकालो हो । हिउँदको पुर्खा वर्षाद् र वर्षाद्को पुर्खा हिउँद हो । एकको पुर्खा शून्य र दुईको पुर्खा एक हो । म सम्झन्छु यो टुकुचाको गन्धको पुर्खा धरहराझैँ उभिएको सहरको आधुनिक फोहोरी सभ्यता हो ।